Τι είναι τα ινομυώματα, συμπτώματα και θεραπεία
Διάφορα γυναικολογικά προβλήματα μπορεί να απασχολήσουν μια γυναίκα, ένα εκ των οποίων είναι τα ινομυώματα. Τα ινομυώματα είναι καλοήθεις μάζες, οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν συμπτώματα που δυσκολεύουν την καθημερινή ζωή μιας γυναίκας. Επομένως, η διάγνωση και η θεραπεία των ινομυωμάτων σε γυναίκες που παρουσιάζουν συμπτώματα κρίνεται απαραίτητη.
Τι είναι τα ινομυώματα και ποια είναι τα είδη τους;
Τα ινομυώματα, ή αλλιώς λειομυώματα, είναι καλοήθεις (μη καρκινικές) μάζες που αποτελούνται από μυϊκό και συνδετικό ιστό και αναπτύσσονται στο τοίχωμα της μήτρας ή μέσα στην κοιλότητα της μήτρας. Τα ινομυώματα ποικίλουν σε μέγεθος, από ελάχιστα χιλιοστά δύσκολα ορατά με γυμνό μάτι έως και πολλά εκατοστά σε διάμετρο σχηματίζοντας μάζες που καταλαμβάνουν ολόκληρη την κοιλιά. Μπορούν επίσης να εμφανιστούν είτε ως μεμονωμένες μάζες είτε πολλαπλά σε συστάδες.
Υπολογίζεται πως περίπου το 20 - 50% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας έχουν ινομυώματα ενώ ένα μεγάλο επίσης ποσοστό των γυναικών αυτών θα εμφανίσουν κάποια στιγμή στη ζωή τους συμπτώματα από τα ινομυώματα. Η πιο συνηθισμένη ηλικία εμφάνισης των ινομυωμάτων είναι γύρω στα 40 έτη.
Σε αρκετές περιπτώσεις, ειδικά όταν τα ινομυώματα είναι μικρά σε μέγεθος, μπορεί να μην εμφανίζονται συμπτώματα, με αποτέλεσμα πολλές γυναίκες να μην ξέρουν πως πάσχουν από ινομυώματα και να το ανακαλύπτουν κατά τη διάρκεια μιας πυελικής εξέτασης ρουτίνας.
Ανάλογα με τη θέση στη μήτρα στην οποία αναπτύσσονται τα ινομυώματα, διαχωρίζονται στις εξής τρεις κατηγορίες:
- Υπορογόνια ινομυώματα: Είναι η πιο κοινή μορφή. Τα ινομυώματα αυτά αναπτύσσονται στην εξωτερική επιφάνεια της μήτρας και μπορούν να φτάσουν σε μεγάλο μέγεθος.
Σε μερικές περιπτώσεις, τα υπορογόνια ινομυώματα προσδένονται στα τοιχώματα της μήτρας μέσω ενός μίσχου και χαρακτηρίζονται ως μισχωτά ινομυώματα. - Ενδοτοιχωματικά ινομυώματα: Αυτά τα ινομυώματα αναπτύσσονται εντός του μυϊκού τοιχώματος της μήτρας.
- Υποβλεννογόνια ινομυώματα: Είναι η λιγότερο συνηθισμένη μορφή. Τα ινομυώματα αυτά αναπτύσσονται στην κοιλότητα της μήτρας.
Ποια είναι τα συμπτώματα των ινομυωμάτων;
Σε αρκετές περιπτώσεις, τα ινομυώματα μπορεί να μην εμφανίζουν συμπτώματα. Ωστόσο, όταν υπάρχουν συμπτώματα, αυτά εξαρτώνται από τη θέση, το μέγεθος και τον αριθμό των ινομυωμάτων.
Τα πιο κοινά συμπτώματα που παρουσιάζουν γυναίκες με ινομυώματα είναι τα εξής:
- Βαριά αιμορραγία κατά την έμμηνο ρύση (μηνορραγία)
- Έμμηνος ρύση που διαρκεί περισσότερο από μια εβδομάδα (πολυμηνόρροια)
- Αιμορραγία μεταξύ των έμμηνων ρύσεων (μητρορραγία)
- Επώδυνη έμμηνος ρύση (δυσμηνόρροια)
- Χρόνιος πυελικός πόνος χαμηλά στην κοιλιά
- Πόνος ή δυσφορία κατά τη σεξουαλική επαφή
- Πόνος στη μέση
- Φούσκωμα στην κοιλιά
- Υπογονιμότητα
- Συχνουρία ή σπανιότερα δυσκολία κένωσης της ουροδόχου κύστης
- Διαταραχή της λειτουργίας του εντέρου (δυσκοιλιότητα ή σπανιότερα διάρροιες)
Μετά την εμμηνόπαυση, όταν τα επίπεδα των οιστρογόνων στο σώμα μειώνονται, τα συμπτώματα των ινομυωμάτων συνήθως βελτιώνονται ή υποχωρούν.
Ποια είναι τα αίτια πρόκλησης των ινομυωμάτων;
Η ακριβής αιτία πρόκλησης των ινομυωμάτων παραμένει άγνωστη, αλλά σύμφωνα με την έρευνα ορισμένοι παράγοντες που μπορεί να παίζουν ρόλο σε αυτό είναι οι εξής:
- Ορμόνες
Τα ινομυώματα εμφανίζονται κατά την αναπαραγωγική περίοδο της ζωής μιας γυναίκας (από την εφηβεία μέχρι την εμμηνόπαυση) όταν τα επίπεδα των οιστρογόνων είναι αυξημένα. Τα επίπεδα αυτά μειώνονται όταν μια γυναίκα εισέρχεται στη φάση της εμμηνόπαυσης, τότε που τα συμπτώματα των ινομυωμάτων συνήθως αρχίζουν να υποχωρούν. Συνεπώς, οι επιστήμονες πιστεύουν πως τα επίπεδα των οιστρογόνων, αλλά και της προγεστερόνης, μπορεί να συμβάλουν στην ανάπτυξη των ινομυωμάτων. - Γενετικοί παράγοντες
Η κληρονομικότητα θεωρείται πως μπορεί να παίζει ρόλο στην ανάπτυξη των ινομυωμάτων, καθώς ερευνητές έχουν παρατηρήσει αλλαγές στα γονίδια μεταξύ των ινομυωμάτων και των φυσιολογικών κυττάρων της μήτρας.
Διάφοροι παράγοντες φαίνεται πως μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο ανάπτυξης ινομυωμάτων σε μια γυναίκα συμπεριλαμβανομένων των εξής:
- Οικογενειακό ιστορικό ινομυωμάτων
- Μαύρη φυλή
- Έναρξη της έμμηνου ρύσεως σε πολύ νεαρή ηλικία
- Παχυσαρκία ή υπερβολικό βάρος
- Υπερβολική κατανάλωση κόκκινου κρέατος
- Μειωμένη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών
Πώς γίνεται η διάγνωση των ινομυωμάτων;
Στις περισσότερες περιπτώσεις τα ινομυώματα εντοπίζονται κατά τη διάρκεια μιας πυελικής εξέτασης ρουτίνας ή προγεννητικού ελέγχου, χωρίς να υπάρχουν συμπτώματα. Για να γίνει όμως η διάγνωση των ινομυωμάτων και να καθοριστεί το μέγεθος και το σημείο στο οποίο βρίσκονται, ο γυναικολόγος μπορεί να ζητήσει την πραγματοποίηση των εξής εξετάσεων:
- Υπερηχογράφημα έσω γεννητικών οργάνων
Το υπερηχογράφημα μπορεί να γίνει είτε διακολπικά είτε διακοιλιακά για την επιβεβαίωση της ύπαρξης ινομυωμάτων. Είναι μια μη επεμβατική μέθοδος παρατήρησης των εσωτερικών οργάνων στην πυελική περιοχή, που χρησιμοποιεί ηχητικά κύματα.
- Υστεροσαλπιγγογραφία
Η υστεροσαλπιγγογραφία είναι μια ακτινογραφία της μήτρας και των σαλπιγγών σε διαδοχικές χρονικές στιγμές μετά την έγχυση σκιαγραφικού υγρού εντός της κοιλότητας της μήτρας μέσω ενός καθετήρα που τοποθετείται στον τράχηλο της μήτρας. Χρησιμοποιείται για τον έλεγχο της λειτουργίας των σαλπιγγών σε περιπτώσεις που χρειάζεται να γίνει έλεγχος για υπογονιμότητα, ωστόσο μπορεί να υποδείξει εάν οι σάλπιγγες είναι φραγμένες από μάζες όπως τα ινομυώματα.
- Υστεροσκόπηση
Στην υστεροσκόπηση, ένα ειδικό εργαλείο διαμέτρου λίγων χιλιοστών που ονομάζεται υστεροσκόπιο εισάγεται μέσω του κόλπου στο εσωτερικό της μήτρας, με σκοπό την παρατήρηση της κοιλότητας του τραχήλου και του ενδομητρίου για τυχόν παρουσία ινομυωμάτων ή άλλου τύπου παθολογικών ευρημάτων.
- Υπερηχοϋστερογραφία
Κατά την υπερηχοϋστερογραφία, ένας μικρός καθετήρας εισάγεται διακολπικά εντός του τραχήλου της μήτρας και μέσω αυτού εγχέεται φυσιολογικός ορός στο εσωτερικό της μήτρας που βοηθά στην πιο λεπτομερή απεικόνιση της κοιλότητας της μήτρας σε σχέση με αυτή που προκύπτει από ένα κλασικό υπερηχογράφημα.
- Μαγνητική τομογραφία (MRI)
Η μαγνητική τομογραφία απεικονίζει λεπτομερώς τα όργανα στο εσωτερικό του σώματος με τη βοήθεια ραδιοκυμάτων. Αυτό επιτρέπει στον γιατρό να καθορίσει την ακριβή θέση και το μέγεθος των ινομυωμάτων, αλλά και να σχεδιάσει την καταλληλότερη μέθοδο αφαίρεσης αυτών.
- Αξονική τομογραφία (CT)
Η αξονική τομογραφία χρησιμοποιεί ακτίνες Χ για να παρέχει μια λεπτομερή εικόνα των εσωτερικών οργάνων της γυναίκας σε διάφορα επίπεδα, που βοηθά στον εντοπισμό των ινομυωμάτων.
- Λαπαροσκόπηση
Κατά τη λαπαροσκόπηση μέσω πολύ μικρών τομών λίγων χιλιοστών στο κάτω μέρος της κοιλιάς, ο ιατρός εισάγει μια μικρή κάμερα που επιτρέπει την παρατήρηση των εσωτερικών οργάνων της κοιλιάς για τη διαπίστωση της ύπαρξης και της θέσης των ινομυωμάτων και ειδικά χειρουργικά εργαλεία για τη χειρουργική αντιμετώπιση αυτών, συνηθέστερα με την αφαίρεσή τους.
Ποια είναι η θεραπεία των ινομυωμάτων;
Εάν μια γυναίκα έχει ινομυώματα, αλλά δεν παρουσιάζει καθόλου συμπτώματα ή παρουσιάζει ήπια συμπτώματα που δεν την εμποδίζουν στις καθημερινές της δραστηριότητες, τότε η θεραπεία μπορεί να μην είναι αναγκαία, δεδομένου του ότι τα ινομυώματα είναι κατά κανόνα καλοήθη. Επιπλέον, τα ινομυώματα συνήθως συρρικνώνονται μετά την εμμηνόπαυση, με αποτέλεσμα τα συμπτώματα αυτών να υποχωρούν ή να ελαττώνεται σημαντικά η βαρύτητά τους.
Ωστόσο, εάν υπάρχουν έντονα συμπτώματα, τότε μπορεί να χρειάζεται θεραπεία, η οποία θα εξαρτηθεί από διάφορους παράγοντες, όπως:
- Ο αριθμός των ινομυωμάτων
- Το μέγεθος των ινομυωμάτων
- Το είδος των ινομυωμάτων (ανάλογα με το που βρίσκονται)
- Το είδος των συμπτωμάτων
- Την επιθυμία εγκυμοσύνης
Οι θεραπευτικές επιλογές για τα ινομυώματα περιλαμβάνουν:
Φαρμακευτική αγωγή για ανακούφιση των συμπτωμάτων
Ένα από τα κυριότερα συμπτώματα των ινομυωμάτων είναι η βαριά αιμορραγία κατά την έμμηνο ρύση, η οποία μπορεί να αντιμετωπιστεί μέσω συγκεκριμένων φαρμάκων. Ωστόσο, όσο μεγαλύτερα σε μέγεθος είναι τα ινομυώματα τόσο λιγότερο αποτελεσματικά είναι τα φάρμακα αυτά. Αυτά τα φάρμακα περιλαμβάνουν τα εξής:
- Ενδομήτριο σπείραμα απελευθέρωσης λεβονοργεστρέλης: Είναι ένα σπιράλ σχήματος Τ που τοποθετείται στην κοιλότητα της μήτρας και απελευθερώνει καθημερινά μια πολύ μικρή ποσότητα προγεσταγόνου, βοηθώντας στην σταθεροποίηση του ενδομητρίου και τη μείωση της αιμορραγίας κατά την έμμηνο ρύση. Επιπρόσθετα αποτελεί αποτελεσματική μέθοδο αντισύλληψης.
- Τρανεξαμικό οξύ: Λαμβάνεται σε μορφή δισκίων και βοηθά το αίμα να σχηματίσει θρόμβους προκειμένου να μειωθεί η απώλεια αίματος σε περιπτώσεις βαριάς αιμορραγίας από τη μήτρα.
- Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα: Λειτουργούν μειώνοντας την παραγωγή των προσταγλανδινών στη μήτρα, η οποία συνδέεται με τη βαριά αιμορραγία κατά την έμμηνο ρύση.
- Αντισυλληπτικά χάπια: Μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση των ανώμαλων αιμορραγιών ή στη μείωση της αιμορραγίας, αλλά και του πόνου κατά την έμμηνο ρύση.
- Προγεστίνη: Είναι μια συνθετική μορφή της προγεστερόνης, η οποία μπορεί να ληφθεί είτε σε μορφή δισκίων δια του στόματος είτε σε ενέσιμη μορφή. Λειτουργεί παρεμποδίζοντας τη γρήγορη ανάπτυξη του ενδομητρίου, γεγονός που μειώνει την αιμορραγία κατά την έμμηνο ρύση και περιορίζει την ανώμαλη αιμορραγία από τη μήτρα.
Φαρμακευτική αγωγή για συρρίκνωση των ινομυωμάτων
- Συνθετικά ανάλογα της εκλυτικής ορμόνης των γοναδοτροπινών (GnRH): Πρόκειται για ορμόνες που χορηγούνται σε ενέσιμη μορφή και εμποδίζουν την παραγωγή των γυναικείων ορμονών (οιστρογόνων και προγεστερόνης) από τις ωοθήκες, μέσω αναστολής της παραγωγής των αντίστοιχων ορμονικών σημάτων από τον εγκέφαλο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την παροδική συρρίκνωση των ινομυωμάτων και πιθανά τη βελτίωση ορισμένων συμπτωμάτων που αυτά προκαλούν, όπως οι αιμορραγίες από τη μήτρα και τα συμπτώματα από την πίεση της ουροδόχου κύστης και του εντέρου. Ωστόσο, τα φάρμακα αυτά χρησιμοποιούνται βραχυπρόθεσμα και μετά τη διακοπή τους τα ινομυώματα συνήθως επανέρχονται στο αρχικό τους μέγεθος.
- Οξική ουλιπριστάλη: Χρησιμοποιείται μόνο σε περιπτώσεις όπου υπάρχουν σοβαρά συμπτώματα λόγω των ινομυωμάτων και δεν λειτουργεί καμία άλλη μέθοδος θεραπείας, καθώς υπάρχει αυξημένος κίνδυνος σοβαρής ηπατικής βλάβης από τη χρήση της.
Χειρουργική επέμβαση
Εάν η φαρμακευτική αγωγή είναι αναποτελεσματική ή μη ανεκτή και υπάρχουν σοβαρά συμπτώματα, τότε η καταλληλότερη μέθοδος θεραπείας μπορεί να είναι η χειρουργική αντιμετώπιση των ινομυωμάτων. Συγκεκριμένα, οι κυριότερες χειρουργικές επεμβάσεις που μπορεί να χρησιμοποιηθούν είναι οι εξής:
- Ινομυωματεκτομή
Η ινομυωματεκτομή αποτελεί την κλασική χειρουργική θεραπεία και αποτελεί μονόδρομο για γυναίκες που θέλουν να αποκτήσουν παιδιά ή να διατηρήσουν τη μήτρα τους. Συνηθέστερα γίνεται ενδοσκοπικά είτε με τη λαπαροσκοπική είτε με την υστεροσκοπική αφαίρεση των ινομυωμάτων ανάλογα με την εντόπιση τους στο τοίχωμα ή την κοιλότητα της μήτρας, αντίστοιχα. Σπανιότερα, σε περιπτώσεις ιδιαίτερα μεγάλων ινομυωμάτων απαιτείται ανοικτή χειρουργική επέμβαση. Ωστόσο, η ινομυωματεκτομή δεν αποτελεί μόνιμη λύση, καθώς τα ινομυώματα μπορεί να ξαναεμφανιστούν. - Υστερεκτομή
Η υστερεκτομή, ή αλλιώς η αφαίρεση της μήτρας, αποτελεί εναλλακτική της ινομυωματεκτομής και συστήνεται όταν υπάρχουν σοβαρά συμπτώματα λόγω των ινομυωμάτων ή αυτά είναι πολύ μεγάλα σε μέγεθος και δεν υπάρχει επιθυμία για επίτευξη εγκυμοσύνης ή διατήρησης της μήτρας. Είναι η μόνη μέθοδος μόνιμης απαλλαγής από τα ινομυώματα.
Μη επεμβατικές θεραπείες
Μερικές θεραπευτικές μέθοδοι μπορούν να καταστρέψουν τα ινομυώματα χωρίς να χρειαστεί η αφαίρεσή τους χειρουργικά. Αυτές είναι οι εξής:
- Κρυομυόλυση
Πρόκειται για μια καινοτόμο θεραπεία καταστροφής και συρρίκνωσης των ινομυωμάτων με την εφαρμογή πολύ χαμηλών θερμοκρασιών σε αυτά. Η θεραπεία γίνεται λαπαροσκοπικά και είναι αναίμακτη και ανώδυνη. Στις περιπτώσεις που μπορεί να εφαρμοσθεί η κρυομυόλυση, η υποχώρηση των συμπτωμάτων είναι ταχεία και τα ποσοστά ικανοποίησης των ασθενών πολύ υψηλά. - Εμβολισμός ινομυωμάτων
Ο εμβολισμός των ινομυωμάτων προτείνεται συνήθως σε γυναίκες με μεγάλα ή πολλαπλά ινομυώματα και περιλαμβάνει την απόφραξη των αιμοφόρων αγγείων που μεταφέρουν αίμα στα ινομυώματα, προκαλώντας έτσι τη συρρίκνωσή τους. Οι επιπτώσεις αυτής της μεθόδου στη γονιμότητα μιας γυναίκας παραμένουν ακόμη αβέβαιες.
- Καταστροφή του ενδομητρίου
Η καταστροφή του ενδομητρίου πραγματοποιείται κυρίως για την αντιμετώπιση των αιμορραγιών λόγω ινομυωμάτων στο τοίχωμα της μήτρας. Η θεραπεία γίνεται είτε υστεροσκοπικά υπό άμεση όραση είτε μπορεί να γίνει με διάφορους συσκευές που εισέρχονται διακολπικά στην κοιλότητα της μήτρας και χρησιμοποιούν θερμότητα, ενέργεια μικροκυμάτων ή ζεστό νερό για την καταστροφή του ενδομητρίου. Λόγω των της καταστρεπτικής επίδρασης των τεχνικών αυτών στο ενδομήτριο, δεν συνιστάται σε γυναίκες που θέλουν μελλοντικά να αποκτήσουν παιδιά. Επίσης δεν έχουν συνήθως εφαρμογή σε περιπτώσεις που τα ινομυώματα προκαλούν μεγάλη παραμόρφωση της ενδομητρικής κοιλότητας. - Καταστροφή ινομυωμάτων με ραδιοσυχνότητες
Σε αυτή τη μέθοδο θεραπείας, τα ινομυώματα στη μήτρα συρρικνώνονται μέσω της ενέργειας ραδιοσυχνοτήτων. Η καταστροφή των ινομυωμάτων με ραδιοσυχνότητες μπορεί να πραγματοποιηθεί είτε λαπαροσκοπικά είτε μέσω διατραχηλικής επέμβασης.
Ποιοι είναι οι πιθανοί κίνδυνοι από τα ινομυώματα;
Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα ινομυώματα μπορεί να προκαλέσουν σοβαρές επιπλοκές για την υγεία, όπως:
- Αναιμία
Τα ινομυώματα μπορεί να προκαλέσουν βαριά αιμορραγία κατά την έμμηνο ρύση ή και ανώμαλες αιμορραγίες, η οποία μπορεί να οδηγήσουν σε σημαντικού βαθμού αναιμία, με συνοδά συμπτώματα κούραση, αδυναμία και ζάλη. - Υπογονιμότητα
Ανάλογα με τη θέση και το μέγεθος τους τα ινομυώματα μπορεί να παραμορφώσουν την κοιλότητα ή να μπλοκάρουν τις σάλπιγγες, με αποτέλεσμα να δυσκολεύουν την επίτευξη εγκυμοσύνης. - Αρνητικές επιπτώσεις στην εγκυμοσύνη
Σε μερικές περιπτώσεις, τα μεγάλα ινομυώματα ή τα πολλαπλά ινομυώματα μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά την πορεία της εγκυμοσύνης αυξάνοντας τον κίνδυνο αποβολής ή πρόωρου τοκετού, μη φυσιολογικής προσκόλλησης του πλακούντα, αιμορραγίας πριν ή και μετά τον τοκετό, δυστοκίας και πιθανότητας καισαρικής τομής. - Βλάβη στους νεφρούς
Σε σπάνιες περιπτώσεις, τα μεγάλα σε μέγεθος ινομυώματα που μπορεί να ασκήσουν πίεση στην ουροδόχο κύστη και τον ουρητήρα που μεταφέρει τα ούρα στους νεφρούς, με αποτέλεσμα να εμφανίζεται διάταση των ουρητήρων και νεφρική βλάβη.
Τα ινομυώματα είναι καλοήθεις μάζες, οι οποίες αναπτύσσονται στο εσωτερικό ή γύρω από τη μήτρα. Εμφανίζονται κυρίως σε γυναίκες κατά την αναπαραγωγική ηλικία και μπορεί να προκαλούν ή όχι συμπτώματα. Εάν δεν υπάρχουν συμπτώματα ή αυτά είναι ήπια, η θεραπεία των ινομυωμάτων δεν κρίνεται απαραίτητη, σε περίπτωση όμως που αυτά είναι μεγάλα σε μέγεθος ή προκαλούν σοβαρά συμπτώματα υπάρχει μια σειρά από μεθόδους θεραπείας που μπορούν να ακολουθηθούν. Τα ινομυώματα σχεδόν ποτέ δεν εξαλλάσονται σε καρκίνο, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις προκαλούν επιπλοκές, όπως η αναιμία, η υπογονιμότητα και η νεφρική βλάβη.