Ενδομητρίωση: Τι είναι, συμπτώματα και τρόποι αντιμετώπισης
Η ενδομητρίωση είναι μια χρόνια πάθηση, που αφορά τις γυναίκες. Ως ενδομητρίωση, ορίζεται η έκτοπη ανάπτυξη ενδομητρικού ιστού, δηλαδή η παρουσία ενδομητρίου οπουδήποτε εκτός της μήτρας. Η ακριβής επίπτωση της νόσου δεν είναι δυνατόν να καθορισθεί, αλλά εκτιμάται ότι έως και το 10% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας φέρουν τη νόσο. Η πλειοψηφία των ασθενών παραμένουν ασυμπτωματικές και διαγιγνώσκονται κατά τη διερεύνηση υπογονιμότητας. Ωστόσο, η διάγνωσή της είναι σημαντική, καθώς υπάρχουν επιλογές, ανάλογα με τη σοβαρότητα της νόσου, για την ανακούφιση των συμπτωμάτων της. Στο άρθρο αυτό θα βρείτε σημαντικές πληροφορίες για τα αίτια, τη διάγνωση, τα συμπτώματα και την αντιμετώπιση της ενδομητρίωσης.
Τι είναι η ενδομητρίωση;
Η ενδομητρίωση είναι μια κοινή πάθηση που επηρεάζει τις γυναίκες και χαρακτηρίζεται από έκτοπη ανάπτυξη ενδομητρικού ιστού, δηλαδή παρουσία ενδομητρίου οπουδήποτε εκτός της μήτρας.
Το ενδομήτριο είναι ένας ιστός που καλύπτει το εσωτερικό της μήτρας, υφίσταται μεταβολές υπό την επίδραση ορμονών και αποβάλλεται κάθε μήνα κατά την έμμηνο ρύση. Σε περίπτωση κύησης, το ενδομήτριο λειτουργεί ως σημείο εμφύτευσης του γονιμοποιημένου ωαρίου.
Στην ενδομητρίωση, ένας ιστός που μοιάζει με το ενδομήτριο αναπτύσσεται σε σημεία εκτός της μήτρας (πχ. ωοθήκες) και δεν αποβάλλεται με την έμμηνο ρύση, με αποτέλεσμα να προκαλείται φλεγμονή και ανεπιθύμητα συμπτώματα που μπορεί να επηρεάσουν την καθημερινότητα μιας γυναίκας, αλλά και τη γονιμότητά της.
Μερικά από τα σημεία του σώματος στα οποία μπορεί να αναπτυχθεί η ενδομητρίωση είναι τα εξής:
- Πύελος (ωοθήκες, πλατύς σύνδεσμος, δουγλάσσειος χώρος, ιερομητρικοί σύνδεσμοι, κυστεομητρική πτυχή, ορθοσιγμοειδές, σκωληκοειδής απόφυση)
- Χειρουργικές τομές, ιδιαίτερα μετά από καισαρική τομή ή ινομυωματεκτομή
- 2 στις 3 γυναίκες με ενδομητρίωση έχουν συμμετοχή των ωοθηκών
- Απομακρυσμένες εστίες όπως οι πνεύμονες έχουν καταγραφεί αλλά παρατηρούνται σπανιότατα
Η ενδομητρίωση επηρεάζει συχνότερα γυναίκες ηλικίας 25 έως 40 ετών, αλλά μπορεί να αναπτυχθεί και σε νεότερες ηλικίες, κατά την εφηβεία. Οι περισσότερες γυναίκες απαλλάσσονται από τον πόνο και τη δυσφορία της ενδομητρίωσης μετά την εμμηνόπαυση.
Ποια είναι τα συμπτώματα της ενδομητρίωσης;
Μερικές γυναίκες, που πάσχουν από ενδομητρίωση μπορεί να μην εμφανίζουν καθόλου συμπτώματα. Στις περιπτώσεις που υπάρχουν όμως συμπτώματα, το κυριότερο από αυτά είναι ο έντονος πυελικός πόνος, που εμφανίζεται κυρίως κατά την έμμηνο ρύση (επώδυνες κράμπες περιόδου). Ο πόνος αυτός μπορεί να χειροτερέψει σε ένταση με την πάροδο της ηλικίας.
Ο πόνος, εκδηλώνεται ως:
- Δυσμηνόρροια (πόνος κατά την περίοδο)
- Δυσπαρευνία (πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή) και σπανιότερα
- Δυσχεσία (πόνος κατά την αφόδευση), σύμπτωμα το οποίο σχετίζεται με προχωρημένη νόσο
Η υπογονιμότητα που σχετίζεται με τη νόσο οφείλεται είτε στην πλήρη ή μερική απόφραξη των σαλπίγγων λόγω συμφύσεων, είτε σε φλεγμονώδες στρες στην περιτοναϊκή κοιλότητα.
Ποια είναι τα αίτια της ενδομητρίωσης;
Όσον αφορά την αιτιολογία της νόσου έχουν διατυπωθεί αρκετές θεωρίες. Έχουν επικρατήσει αυτές της:
- Παλίνδρομης εμμηνορυσίας
- Μετάπλασης του μεσοθηλίου του περιτοναίου
- Λεμφογενούς διασποράς
- Αιμοτογενούς διασποράς (που εξηγεί απομακρυσμένες ενδομητριωσικές εστίες όπως π.χ. τους πνεύμονες) και
- Διαταραχής της ανοσολογικής απόκρισης
Πλέον τείνει να επικρατήσει η άποψη ότι συνδυασμός των ανωτέρω οδηγεί στην εμφάνιση της νόσου. Επίσης είναι πιθανή η γενετική προδιάθεση με πολυγονιδιακό χαρακτήρα.
Πώς γίνεται η διάγνωση της ενδομητρίωσης;
Κατά την επισκόπηση κόλπου, τραχήλου και την αμφίχειρη γυναικολογική εξέταση μπορεί να παρατηρηθεί έντονη οπίσθια κλίση κάμψη της μήτρας, ψηλάφηση οζιδίων στους ιερομητρικούς συνδέσμους, ψηλάφηση μάζας στα εξαρτήματα και ευαισθησία κατά την μετακίνηση του τραχήλου και την ψηλάφηση των εξαρτημάτων. Υπερηχογραφικά πιθανόν να υπάρχουν ενδομητριώματα - σοκολατοειδείς κύστεις στα εξαρτήματα.
Οριστική διάγνωση και σταδιοποίηση της ενδομητρίωσης γίνεται χειρουργικά, με λαπαροσκόπηση. Η σταδιοποίηση βασίζεται στην εντόπιση, την έκταση και την εμφάνιση των βλαβών.
Ποια είναι η αντιμετώπιση της ενδομητρίωσης;
Η έκταση των ενδομητριωσικών εστιών δεν σχετίζεται πάντοτε με την βαρύτητα των συμπτωμάτων. Γυναίκες ασυμπτωματικές ή με ήπια συμπτωματολογία μπορεί να αντιμετωπιστούν συντηρητικά. Μπορούν αρχικά να χρησιμοποιηθούν μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (ΜΣΑΦ), χαμηλής δόσης προγεσταγόνα και συνδυασμένα αντισυλληπτικά δισκία. Το επόμενο βήμα είναι η χρήση δαναζόλης (τείνει να εγκαταλειφθεί λόγω εμφάνισης δασυτριχισμού και ακμής) και τα GNRH ανάλογα που προκαλούν αμηνόρροια και πρέπει να συνδυάζονται με θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης.
Εφόσον υπάρχουν ενδομητριώματα - σοκολατοειδείς κύστεις >3cm (>4cm όταν είναι επιθυμητή η γονιμότητα) πρέπει να αφαιρούνται χειρουργικά (συνήθως λαπαροσκοπικά). Επίσης ενδείκνυται λαπαροσκοπική αντιμετώπιση σε περιπτώσεις υπογονιμότητας όπου η φαρμακευτική αντιμετώπιση δεν έχει αποδώσει. Η αφαίρεση των ενδομητριωμάτων (ενδομητριωσικές κύστεις), η λύση των συμφύσεων και η καυτηρίαση των ενδομητρικών εστιών βελτιώνει ελαφρώς τη γονιμότητα καθώς και την επιτυχία των μεθόδων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.
Τέλος σε περιπτώσεις όπου δεν είναι επιθυμητή η γονιμότητα και η συμπτωματολογία επηρεάζει έντονα την ποιότητα ζωής της ασθενούς, ενδείκνυται πιο επιθετική αντιμετώπιση με ολική υστερεκτομή μετά των εξαρτημάτων και καυτηρίαση όλων των ενδομητριωσικών εστιών.
Μην αμελείτε συμπτώματα τα οποία πιθανόν να σχετίζονται με ενδομητρίωση και συμβουλευτείτε έναν ειδικό για έγκαιρη διάγνωση. Ο γυναικολόγος είναι σε θέση να σας βοηθήσει με τη σωστή θεραπεία για να βελτιώσει τα συμπτώματά σας και την ποιότητα της ζωής σας.