Τι είναι οι κρίσεις πανικού;
Μέχρι ενός σημείου, το άγχος είναι φυσιολογικό και το βιώνει το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων. Όταν ξεκινάτε μια νέα δουλειά ή όταν παραδίδετε μια εργασία, είναι λογικό να βιώνετε στρες. Τα άτομα, όμως, που βιώνουν αγχώδεις διαταραχές μπαίνουν σε ένα φαύλο κύκλο που αποτελείται από φοβίες, ανησυχίες, αρνητικές σκέψεις και οδηγούν το άτομο σε μια δυσλειτουργική καθημερινότητα. Οι αγχώδεις διαταραχές αποτελούν μια ομάδα διαταραχών ψυχικής υγείας που προκαλούν σε ορισμένους ενήλικες, εφήβους, αλλά και σε παιδιά έντονη αίσθηση φόβου και ανησυχίας για καθημερινές ρουτίνες. Στις αγχώδεις διαταραχές εντάσσεται και η διαταραχή πανικού.
Φανταστείτε ότι εκεί που κάθεστε ανυποψίαστοι… ξαφνικά η καρδιά αρχίζει να χτυπάει δυνατά, δυσκολεύεστε να πάρετε αναπνοή, ιδρώνετε ή βιώνετε μια έντονη αίσθηση καύσου ακόμη και τρέμουλο, ταυτόχρονα φοβάστε ότι παθαίνετε έμφραγμα ή ότι απειλείται η ζωή σας. Αυτή είναι μια χαρακτηριστική εμπειρία κρίσης πανικού! Οι άνθρωποι που το έχουν βιώσει τρέμουν στην ιδέα ότι μπορεί να το ξαναπάθουν.
Τα συμπτώματα μοιάζουν με αυτά διαφόρων «οργανικών» διαταραχών. Έτσι πολλοί πριν εμπιστευτούν κάποιον ψυχολόγο έχουν απευθυνθεί σε πολλούς γιατρούς και έχουν υποβληθεί σε μια σειρά ιατρικών εξετάσεων, αλλά η απάντηση είναι πάντα η ίδια «Δεν έχεις τίποτα. Είναι το άγχος σου».
Οι άνθρωποι που υποφέρουν από κρίσεις πανικού - εν τη απουσία ρεαλιστικού κινδύνου - κατακλύζονται συχνά από έντονους φόβους και από ισχυρά σωματικά συμπτώματα άγχους. Αν μια κρίση πανικού δεν αντιμετωπιστεί μπορεί να οδηγήσει σε εξαιρετικά αρνητικές συνέπειες που επηρεάζουν ολόκληρη την καθημερινή ζωή ενός ατόμου. Στο άρθρο αυτό θα βρείτε όλες τις πληροφορίες που πρέπει να γνωρίζετε για τις κρίσεις πανικού και πότε είναι σημαντικό να αναζητήσετε ιατρική βοήθεια.
Τι είναι η κρίση πανικού;
Η κρίση πανικού εμφανίζεται ως ένα βραχύβιο επεισόδιο έντονου άγχους, το οποίο προκαλεί φόβο. Ο φόβος με τη σειρά του επιφέρει σωματικές αλλαγές, όπως τρέμουλο, δύσπνοια, ταχυκαρδία, ζάλη και μυϊκή ένταση. Τις περισσότερες φορές, μια κρίση πανικού παρουσιάζεται απροσδόκητα και συνήθως δεν σχετίζεται με κάποια περιβαλλοντική απειλή. Η διάρκεια μιας κρίσης πανικού μπορεί να κρατήσει από λίγα λεπτά έως μισή ώρα. Όμως, οι σωματικές και συναισθηματικές επιπτώσεις της κρίσης πανικού μπορεί να διαρκέσουν για μερικές ώρες.
Οι κρίσεις πανικού δεν απειλούν τη ζωή του ανθρώπου, σίγουρα είναι όμως τρομακτικές και επηρεάζουν σημαντικά την ποιότητα ζωής του, σε σημείο που να μην μπορεί να εργαστεί ή να μην έχει κοινωνικές σχέσεις. Ωστόσο, η θεραπεία μπορεί να φέρει πολύ καλά αποτελέσματα και δεν πρέπει να την αμελείτε.
Ποια είναι τα συμπτώματα εκδήλωσης της κρίσης πανικού;
Τα συμπτώματα μιας κρίσης πανικού εμφανίζονται απότομα και συνήθως στα πρώτα δέκα λεπτά φτάνουν στο αποκορύφωμά τους. Σπανίως διαρκούν περισσότερο από μία ώρα, ενώ οι περισσότερες λήγουν μέσα σε είκοσι έως τριάντα λεπτά. Μια κρίση πανικού μπορεί να επέλθει οπουδήποτε και ανά πάσα στιγμή. Μπορεί να πάθετε μια κρίση πανικού ενώ ψωνίζετε σε ένα κατάστημα, περπατάτε στο δρόμο, οδηγείτε ή ακόμη και όταν κάθεστε χαλαρά στον καναπέ του σπιτιού σας.
Τα συμπτώματα των κρίσεων πανικού περιλαμβάνουν τα εξής:
- Φόβος απώλειας ελέγχου
- Θανατοφοβία
- Αγοραφοβία
- Κλειστοφοβία
- Δύσπνοια ή υπεραερισμό
- Ταχυκαρδία
- Πόνο στο στήθος
- Δυσφορία
- Τρέμουλο
- Αίσθημα πνιγμού
- Εφίδρωση
- Ναυτία ή στομαχικές διαταραχές
- Αίσθημα ζάλης, ιλίγγου ή λιποθυμίας
- Μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα
- Θερμές ή ψυχρές αναλαμπές
- Φόβο ότι τρελαίνεστε
- Αίσθημα αποπροσωποποίησης ή αποπραγματοποίησης
- Αίσθηση κινδύνου
- Κοιλιακές κράμπες
- Εξάψεις
- Κρυάδες
Για τους περισσότερους ανθρώπους το χειρότερο αίσθημα έρχεται με τη σκέψη ότι μπορεί να πάθουν ακόμα μια κρίση πανικού. Μπορεί να φοβούνται τόσο πολύ που να αποφεύγουν ορισμένες καταστάσεις, που πιστεύουν ότι μπορεί να τις πυροδοτήσουν.
Πώς να διαχειριστείτε μια κρίση πανικού;
Οι κρίσεις πανικού μπορεί να είναι τρομακτικές, αλλά υπάρχουν πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να τις αντιμετωπίσετε.
Κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πανικού πρέπει να:
- Επικεντρωθείτε στην αναπνοή σας. Μπορεί να σας βοηθήσει να συγκεντρωθείτε στην αργή εισπνοή και εκπνοή, ενώ μετράτε μέχρι το πέντε.
- Κρατήστε για λίγο τον αέρα πριν την εκπνοή. Μερικοί άνθρωποι διαπιστώνουν ότι αυτό βοηθά στον έλεγχο της αναπνοής τους.
- Επικεντρωθείτε στις αισθήσεις σας. Για παράδειγμα, δοκιμάστε γλυκά ή τσίχλες με γεύση μέντας ή αγγίξτε ή αγκαλιάστε κάτι μαλακό. Με αυτό τον τρόπο θα παραπλανήσετε τα συμπτώματα και θα επιτύχετε την μετατόπιση εστίασης από τα συμπτώματα σε κάτι εναλλακτικό.
- Δοκιμάστε να κινηθείτε στο χώρο
- Εκπαιδευτείτε σε τεχνικές χαλάρωσης, όπως η διαφραγματική αναπνοή, η προοδευτική μυϊκή χαλάρωση κ.α.
Μετά από μια κρίση πανικού πρέπει να:
- Σκεφτείτε την αυτοφροντίδα. Είναι σημαντικό να δώσετε προσοχή σε αυτά που χρειάζεται το σώμα σας μετά από μια κρίση πανικού. Για παράδειγμα, μπορεί να χρειάζεστε να ξεκουραστείτε κάπου ήσυχα ή να φάτε ή να πιείτε κάτι.
- Πείτε το σε κάποιον που εμπιστεύεστε. Εάν αισθάνεστε ότι θέλετε να το κάνετε, θα μπορούσε να βοηθήσει να ενημερώσετε κάποιον ότι είχατε μια κρίση πανικού. Θα μπορούσε να είναι ιδιαίτερα χρήσιμο να αναφέρετε πώς θα μπορούσε να παρατηρήσει αν έχετε και άλλη κρίση και πώς θα θέλατε να σας βοηθήσει.
Ποιες αλλαγές στην συμπεριφορά παρουσιάζονται λόγω των κρίσεων πανικού;
Το άγχος μπορεί να προκαλέσει πολλά διαφορετικά συμπτώματα, που πολλές φορές συγχέονται και με άλλες ασθένειες. Μπορεί να επηρεάσει το πώς αισθάνεστε σωματικά, ψυχικά, ακόμα και τη συμπεριφορά σας.
Οι αλλαγές συμπεριφοράς που μπορεί να παρατηρήσετε είναι:
- Να μην μπορείτε να απολαύσετε τον ελεύθερο χρόνο σας
- Να δυσκολεύεστε να φροντίσετε τον εαυτό σας
- Να δυσκολεύεστε να δημιουργήσετε ή να διατηρήσετε σχέσεις
- Να ανησυχείτε να δοκιμάσετε νέα πράγματα
- Να αποφεύγετε μέρη και καταστάσεις που σας προκαλούν άγχος
- Να δημιουργήσετε ψυχαναγκαστική συμπεριφορά, όπως ο συνεχής έλεγχος των πραγμάτων σας ή ένα διαρκές σκανάρισμα εαυτού για πιθανά συμπτώματα
Τι είναι η διαταραχή πανικού;
Τα άτομα με διαταραχή πανικού έχουν συχνές και απροσδόκητες κρίσεις πανικού. Οι κρίσεις αυτές χαρακτηρίζονται από ένα ξαφνικό κύμα φόβου ή δυσφορίας ή μια αίσθηση απώλειας του ελέγχου, ακόμη και όταν δεν υπάρχει σαφής κίνδυνος ή αφορμή. Όσοι βιώνουν κρίσεις πανικού, δεν σημαίνει ότι θα αναπτύξουν και διαταραχή πανικού.
Οι κρίσεις πανικού συχνά περιέχουν σωματικά συμπτώματα που μοιάζουν με καρδιακή προσβολή, όπως ταχυκαρδία, μυρμήγκιασμα στο χέρι ή το πόδι ή/και τρέμουλο. Οι κρίσεις πανικού μπορεί να εμφανιστούν ανά πάσα στιγμή. Πολλοί άνθρωποι με διαταραχή πανικού ανησυχούν για το ενδεχόμενο να πάθουν κι άλλη κρίση και μπορεί να αλλάξουν σημαντικά τη ζωή τους για να την αποφύγουν. Οι κρίσεις πανικού μπορεί να ξεσπάσουν είτε πολλές φορές μέσα στην ημέρα, είτε λίγες φορές μέσα στο χρόνο.
Η διαταραχή πανικού συχνά κάνει την εμφάνισή της στα τέλη της εφηβείας ή στις αρχές της ενήλικης ζωής. Οι γυναίκες έχουν περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν διαταραχή πανικού από ότι οι άνδρες.
Ποιοι είναι οι τρόποι αντιμετώπισης - θεραπείας της κρίσης πανικού;
Οι κύριες θεραπευτικές επιλογές είναι η ψυχοθεραπεία και η φαρμακευτική αγωγή. Μπορεί να συνιστάται ο ένας ή και οι δύο τύποι αντιμετώπισης, ανάλογα με το ιστορικό σας, τη σοβαρότητα της διαταραχής πανικού σας και το αν έχετε πρόσβαση σε θεραπευτές που διαθέτουν εξειδίκευση στη θεραπεία της διαταραχής πανικού.
1. Η ψυχοθεραπεία θεωρείται μια παρέμβαση πρώτης επιλογής για τις κρίσεις πανικού. Συγκεκριμένα, η C.B.T. (Cognitive Behavioural Therapy) θεωρείται από τις πιο αποτελεσματικές προσεγγίσεις και επιπλέον είναι βραχύχρονη. Το άτομο αρχικά εκπαιδεύεται στο πως λειτουργεί και κλιμακώνεται μια κρίση πανικού, κατόπιν αναζητείται μέσα στο θεραπευτικό πλαίσιο η αιτία εμφάνισης και επιπλέον σας εκπαιδεύει σε τεχνικές αντιμετώπισης των συμπτωμάτων. Η προσέγγιση της Γνωσιακής Συμπεριφορικής θεραπείας μπορεί να σας βοηθήσει να εμβαθύνετε στις γνωσίες (σκέψεις), να μάθετε πώς να διαχωρίζετε το πλασματικό από τον πραγματικό κίνδυνο και να βελτιώσετε τον τρόπο που αξιολογείτε τα περιβαλλοντικά ερεθίσματα. Πολλές φορές πραγματοποιείται θεραπευτική «έκθεση» μέσω της τεχνικής exposure therapy, όπου ο θεραπευτής θα σας κατευθύνει να αντιμετωπίσετε πρώτα νοητικά (mental exposure) και σταδιακά σε πραγματικό τόπο και χρόνο (in- vivo exposure) τα αγχογόνα και φοβογόνα ερεθίσματα με έναν ασφαλή, επαναλαμβανόμενο και ελεγχόμενο τρόπο. Πλέον αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται και μέσω του εξοπλισμού της θεραπευτικής εικονικής πραγματικότητας (virtual reality therapy). Μόλις οι σωματικές αισθήσεις του πανικού δεν φαίνονται πλέον απειλητικές, οι κρίσεις αρχίζουν να υποχωρούν, καθώς οι φοβίες αποδομούνται, μέσω των τεχνικών προσομοίωσης. Η επιτυχής θεραπεία μπορεί επίσης να σας βοηθήσει να ξεπεράσετε τους φόβους για καταστάσεις που αποφεύγατε λόγω των κρίσεων πανικού.
2. Τα φάρμακα μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση των συμπτωμάτων που σχετίζονται με τις κρίσεις πανικού, καθώς και της κατάθλιψης, εάν αυτό αποτελεί πρόβλημα για εσάς και σας επηρεάζει. Αρκετοί τύποι φαρμάκων έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικοί στη διαχείριση των συμπτωμάτων των κρίσεων πανικού, όπως:
- Εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRI)
- Αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης και νορεπινεφρίνης (SNRI)
- Βενζοδιαζεπίνες
3. Τρόπος ζωής και οικιακές θεραπείες. Ενώ οι κρίσεις πανικού και η διαταραχή πανικού επωφελούνται από την επαγγελματική θεραπεία, αυτά τα βήματα αυτοφροντίδας μπορούν να σας βοηθήσουν να διαχειριστείτε τα συμπτώματα:
- Γίνετε μέλος μιας ομάδας υποστήριξης. Η συμμετοχή σε μια ομάδα για άτομα με κρίσεις πανικού ή αγχώδεις διαταραχές μπορεί να σας συνδέσει με άλλους που αντιμετωπίζουν τα ίδια προβλήματα
- Αποφύγετε την καφεΐνη, το αλκοόλ, το κάπνισμα και τα ναρκωτικά. Όλα αυτά μπορούν να πυροδοτήσουν ή να επιδεινώσουν τις κρίσεις πανικού
- Εξασκηθείτε σε τεχνικές διαχείρισης και χαλάρωσης. Για παράδειγμα γιόγκα, διαφραγματική αναπνοή και προοδευτική μυϊκή χαλάρωση
- Γίνετε σωματικά δραστήριοι. Η αερόβια δραστηριότητα μπορεί να έχει ηρεμιστική επίδραση στη διάθεσή σας, καθώς εκκρίνεται ντοπαμίνη και αισθάνεστε ευχάριστα
- Κοιμηθείτε επαρκώς. Κοιμηθείτε αρκετά ώστε να μην αισθάνεστε υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας
Πότε να επισκεφθείτε έναν ειδικό;
Εάν παρουσιάζετε συμπτώματα κρίσης πανικού, αναζητήστε ιατρική βοήθεια το συντομότερο δυνατό. Οι κρίσεις πανικού, αν και έντονα δυσάρεστες, δεν είναι επικίνδυνες για τη ζωή σας, αλλά είναι πολύ δύσκολο να τις διαχειριστείτε μόνοι σας και υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να επιδεινωθούν αν τις αφήσετε αθεράπευτες.
Τα συμπτώματα των κρίσεων πανικού μπορεί επίσης να μοιάζουν με συμπτώματα άλλων σοβαρών προβλημάτων υγείας, όπως η καρδιακή προσβολή, γι' αυτό είναι σημαντικό ένας γιατρός να αξιολογήσει τα συμπτώματά σας και να βρει την αιτία τους.
- https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/panic-attacks/symptoms-causes/syc-20376021
- https://www.apa.org/topics/anxiety/panic-disorder