Φοβίες: Τι είναι και πως να τις αντιμετωπίσετε
Οι φοβίες αποτελούν ένα συχνό φαινόμενο. Σχεδόν το 20% των ανθρώπων αντιμετωπίζει τουλάχιστον μια φορά στη ζωή του συμπτώματα φοβιών.
Όταν ένα άτομο βιώνει φόβο, προσπαθεί να αλλάξει και να διαμορφώσει τη ζωή του κατά τρόπο που να αποφεύγει καθετί που θεωρεί επικίνδυνο και του προκαλεί στρες. Διακατέχεται από σκέψεις με περιεχόμενο φοβιών. Αυτό που βιώνει είναι μια υποθετική και άρα φανταστική απειλή που δημιουργείται από αυτές τις σκέψεις.
Οι φοβίες ανήκουν στην κατηγορία των διαγνώσιμων ψυχικών διαταραχών.
Όταν ένα άτομο έρθει αντιμέτωπο με την πηγή της φοβίας του θα κατακλυστεί από έντονη αγωνία. Η κατάσταση αυτή το εμποδίζει να λειτουργήσει φυσιολογικά και πολλές φορές οδηγείται σε κρίση πανικού. Το άρθρο αυτό θα σας βοηθήσει να κατανοήσετε τις αιτίες των φοβιών, τα συμπτώματα που προκαλούν και θα σας κατατοπίσει για τις διαθέσιμες θεραπείες.
Τι είναι οι φοβίες;
Η φοβία δεν είναι ένας απλός φόβος, είναι κάτι πολύ περισσότερο. Ξεκινά και γιγαντώνεται σταδιακά, όταν ένα άτομο σχεδιάζει και οργανώνει τη ζωή του με στόχο την αποφυγή αυτού που φοβάται. Αντικείμενο του φόβου του μπορεί να είναι ένα ζώο, ένα αντικείμενο, μια συγκεκριμένη κατάσταση ή ένα μέρος.
Η φοβία αποτελεί τύπο αγχώδους διαταραχής. Αν πάσχετε από φοβία, θα έχετε μια απίστευτη ανάγκη να αποφύγετε κάθε επαφή με την πηγή του άγχους σας. Η σκέψη ή η επαφή με την αιτία της φοβίας σας μπορεί να σας προκαλέσει έντονο στρες και πανικό.
Η ζωή ενός ανθρώπου μπορεί να μην επηρεαστεί σημαντικά αν το αίτιο της φοβίας του είναι ένα ζώο ή αντικείμενο, με το οποίο δεν έρχεται συχνά σε επαφή πχ φίδια, αράχνες, αρκούδες. Αν όμως έχει αναπτύξει μια φοβία πιο σύνθετη, όπως η κοινωνική φοβία ή η αγοραφοβία, διαταράσσεται η καθημερινότητά του και απέχει πολύ από τη φυσιολογική ζωή.
Ποιοι είναι οι διάφοροι τύποι φοβιών;
Οι φοβίες κατηγοριοποιούνται σε διάφορους τύπους, αλλά εδώ θα αναφερθούμε σε δύο κύριες κατηγορίες:
- Απλές φοβίες: Ο άνθρωπος αναπτύσσει φόβο για συγκεκριμένα αντικείμενα, ζώα, καταστάσεις ή δραστηριότητες. Οι φοβίες δεν επηρεάζουν όλους τους ανθρώπους με τον ίδιο τρόπο. Κάποιοι άνθρωποι θα εκδηλώνουν ήπιο άγχος, κάθε φορά που έρχονται αντιμέτωποι με τον φόβο τους, ενώ κάποιοι άλλοι θα παθαίνουν σοβαρή κρίση πανικού και θα βιώνουν έντονο στρες.
- Σύνθετες φοβίες: Η σύνθετη φοβία αποτελεί έναν βαθιά ριζωμένο φόβο για μια πολύ συγκεκριμένη κατάσταση. Τα δύο πιο συνήθη παραδείγματα σύνθετων φοβιών είναι η κοινωνική φοβία και η αγοραφοβία. Στην κατάσταση της αγοραφοβίας, το άτομο φοβάται να βρεθεί σε μέρη όπου η διέξοδος είναι δύσκολη ή δεν θα υπάρχει βοήθεια ανά πάσα ώρα και στιγμή, ενώ στην κατάσταση της κοινωνικής φοβίας, το άτομο αναπτύσσει φοβίες όταν πρόκειται να βρεθεί σε κοινωνικά γεγονότα, όπως ένας γάμος ή μια δημόσια ομιλία. Οι σκέψεις και οι φόβοι τους είναι ότι θα ταπεινωθούν και ότι θα βρεθούν σε δύσκολη θέση δημοσίως.
Οι περισσότεροι άνθρωποι, ενώ γνωρίζουν ότι έχουν κάποια φοβία, διστάζουν να μιλήσουν σε κάποιον ειδικό για αυτό. Η συζήτηση με έναν ειδικό , έναν θεραπευτή θα σας ανακουφίσει και θα αποτελέσει την αρχή της θεραπείας σας. Μη διστάσετε ποτέ να απαντήσετε σε όλες τις ερωτήσεις σχετικά με τα άγχη σας.
Τρόποι εκδήλωσης φοβιών
Η φοβία εκδηλώνεται με το πιο κοινό σύμπτωμα, αυτό της κρίσης πανικού. Τα χαρακτηριστικά μιας κρίσης πανικού περιλαμβάνουν:
- Ταχυκαρδία
- Δύσπνοια
- Γρήγορη ομιλία ή αδυναμία ομιλίας
- Ξηροστομία
- Αναστατωμένο στομάχι
- Ναυτία
- Αυξημένη αρτηριακή πίεση
- Τρέμουλο
- Πόνος ή σφίξιμο στο στήθος
- Αίσθημα πνιγμού
- Ζάλη
- Έντονη εφίδρωση
Όταν είστε αγχωμένοι, ο εγκέφαλος στέλνει μηνύματα μέσω των νευρώνων σε διάφορα μέρη του σώματος κι έτσι εξηγούνται οι σωματικές εκδηλώσεις των φοβιών. Επιπρόσθετα, όταν είστε αγχωμένοι, εκκρίνονται στην κυκλοφορία του αίματος ορμόνες του στρες, όπως η γνωστή σε όλους αδρεναλίνη (επινεφρίνη). Οι ορμόνες αυτές εκκρίνονται από συγκεκριμένους αδένες, αλλά μπορούν να δράσουν σε πιο απομακρυσμένα σημεία του σώματος, όπως είναι η καρδιά, οι μυς και άλλα μέρη, προκαλώντας διάφορα συμπτώματα.
Πολλές φορές, η σκέψη και μόνο της αγχωτικής κατάστασης μπορεί να σας φέρει σε αδιέξοδο. Οι περισσότεροι άνθρωποι με φοβίες καταλήγουν να αποφεύγουν διάφορες καταστάσεις στη ζωή τους που τους προκαλούν άγχος, αντί να τις αντιμετωπίσουν, με αποτέλεσμα να περιορίζονται πολύ στην καθημερινότητά τους και η ζωή τους να παίρνει μια άλλη πορεία, πιο νοσηρή.
Ποιες είναι οι αιτίες των φοβιών;
Συνήθως, οι φοβίες παρουσιάζονται κατά την παιδική ηλικία, την εφηβεία ή την πρώιμη ενήλικη ζωή μετά από ένα τρομακτικό γεγονός ή μια αγχωτική κατάσταση. Πολλές φορές όμως δεν καθίσταται σαφές γιατί εμφανίζονται ορισμένες φοβίες.
Στην πρώιμη παιδική ηλικία (4-8 ετών) αναπτύσσονται κυρίως απλές φοβίες, που αποδίδονται σε μια άσχημη εμπειρία. Επί παραδείγματι, αν ένα μικρό παιδί παγιδευτεί σε έναν κλειστό χώρο, μπορεί να αναπτύξει φοβία για τους κλειστούς/στενούς χώρους (κλειστοφοβία) όταν μεγαλώσει.
Οι φοβίες δεν έχουν γενετική προδιάθεση και δεν κληροδοτούνται από τους γονείς στα παιδιά. Όμως αν ένας γονέας παρουσιάζει μια φοβία, πχ για τις αράχνες (αραχνοφοβία), τα παιδιά του μπορεί να μεγαλώσουν με τη φοβία αυτή και να φοβούνται κι αυτά τις αράχνες. Τα παιδιά λοιπόν, μαθαίνουν να φοβούνται κάποια πράγματα από τους γονείς.
Ωστόσο τα πράγματα είναι διαφορετικά για τις πιο σύνθετες φοβίες, όπως η αγοραφοβία και η κοινωνική φοβία, όπου τα αίτιά τους είναι άγνωστα. Πιστεύεται ότι η γενετική, η χημεία του εγκεφάλου και οι εμπειρίες της ζωής μπορεί να παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη αυτών των φοβιών.
Για τις κοινωνικές φοβίες μπορεί να ευθύνεται μια προηγούμενη έντονη ή αγχωτική εμπειρία σε μια κοινωνική κατάσταση. Ειδάλλως, ένα άτομο μπορεί να μην είχε την ευκαιρία να αναπτύξει την κοινωνική του αυτοπεποίθηση πέρα από το φυσιολογικό στάδιο της ντροπαλότητας, που όλοι έχουμε σαν παιδιά.
Ποιοι είναι οι τρόποι αντιμετώπισης των φοβιών;
Στις μέρες μας, οι περισσότερες φοβίες μπορούν να αντιμετωπιστούν με επιτυχία. Μια μέθοδος αντιμετώπισης των φοβιών είναι μέσω της προοδευτικής έκθεσης στο αντικείμενο, το ζώο, τον τόπο ή την κατάσταση που προκαλεί φόβο και άγχος. Η θεραπεία αυτή αποκαλείται απευαισθητοποίηση ή έκθεση.
Όταν ένας άνθρωπος κατακλύζεται από σύνθετες φοβίες, η θεραπεία του μπορεί να διαρκέσει περισσότερο και περιλαμβάνει ψυχοθεραπεία.
Η φαρμακευτική αγωγή μπορεί επίσης να βοηθήσει στη διαχείριση του άγχους που προκαλούν ορισμένες φοβίες. Τα φάρμακα που μπορεί να χρησιμοποιηθούν περιλαμβάνουν:
- αντικαταθλιπτικά
- ηρεμιστικά
- β-αποκλειστές
Πότε να επισκεφθείτε ένα ειδικό για τις φοβίες σας;
Εάν ταλαιπωρείστε από φοβίες ή/και άγχη που διαταράσσουν την ηρεμία της ψυχής σας, μην διστάσετε να κλείσετε ένα ραντεβού με έναν ψυχολόγο, το συντομότερο δυνατό! Εάν οι φοβίες και το άγχος παρεμβαίνουν στις προσωπικές σας σχέσεις, στην κοινωνικότητά σας και σας εμποδίζουν να λειτουργήσετε σωστά στην εργασία και στο σπίτι, ήρθε η ώρα να μιλήσετε σε έναν ειδικό για να λάβετε την απαραίτητη βοήθεια.
Οι φοβίες αποτελούν πηγή ανεξάντλητου άγχους για έναν άνθρωπο. Μην αφήσετε τις φοβίες να σας κυριεύσουν. Στις πλείστες των περιπτώσεων, οι φοβίες είναι θεραπεύσιμες. Μην χάνετε χρόνο προς την κατεύθυνση αυτή, η πηγή του φόβου σας μπορεί να αποφευχθεί.
- https://www.nimh.nih.gov/health/statistics/specific-phobia
- https://www.nami.org/About-Mental-Illness/Mental-Health-Conditions