Κατάθλιψη: Αίτια, συμπτώματα, είδη και θεραπεία
Μια από τις πιο κοινές ψυχικές διαταραχές είναι και η κατάθλιψη, καθώς υπολογίζεται ότι το 5% των ενηλίκων, σε παγκόσμιο επίπεδο, πάσχει από αυτήν. Κύρια χαρακτηριστικά της είναι η έντονη και επίμονη θλίψη, η έλλειψη ευχαρίστησης και ενδιαφέροντος για συμμετοχή σε ευχάριστες δραστηριότητες.
Η επίπτωση των συμπτωμάτων της κατάθλιψης στην καθημερινή ζωή του ανθρώπου είναι μεγάλη και μπορεί να γίνει οδυνηρή. Υπάρχουν πολλοί τρόποι θεραπείας της κατάθλιψης και οι ασθενείς ανταποκρίνονται με μεγάλη επιτυχία, αλλά απαιτείται υπομονή και χρόνος για να λειτουργήσουν.
Στο άρθρο αυτό παρουσιάζονται τα συμπτώματα της κατάθλιψης, τα αίτια και άλλες χρήσιμες πληροφορίες που πρέπει να γνωρίζετε.
Τι είναι η κατάθλιψη;
Η κατάθλιψη κατατάσσεται στις διαταραχές της διάθεσης και αντανακλά σε ένα επίμονο αίσθημα θλίψης. Η απώλεια ενδιαφέροντος για ευχάριστες δραστηριότητες που κάποτε σας άρεσαν είναι ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της. Οι επιπτώσεις της δεν αργούν να φανούν και στη σκέψη, τη μνήμη, τον ύπνο και το φαγητό, τα οποία διαταράσσονται.
Όλοι οι άνθρωποι αισθανόμαστε θλίψη σε δύσκολες καταστάσεις της ζωής μας, όπως είναι ένα διαζύγιο ή μια περίοδος ανεργίας. Η κατάθλιψη, όμως, διακρίνεται από το γεγονός της επίμονης θλίψης, που στην πλειάδα των περιπτώσεων είναι καθημερινή και περιλαμβάνει και άλλα συμπτώματα, εκτός της θλίψης.
Η καταθλιπτική διαταραχή περιλαμβάνει διάφορα είδη. Με τον όρο "κατάθλιψη" καλούμε συνήθως την κλινική κατάθλιψη ή μείζονα καταθλιπτική διαταραχή, η οποία αποτελεί τον πιο σοβαρό τύπο κατάθλιψης.
Ποια είναι τα αίτια της κατάθλιψης;
Τα αίτια της κατάθλιψης δεν είναι απόλυτα κατανοητά. Όπως συμβαίνει με πολλές ψυχικές διαταραχές, μπορεί να εμπλέκονται διάφοροι παράγοντες, όπως:
- Βιολογικές διαφορές. Μελέτες έχουν αναδείξει ότι τα άτομα με κατάθλιψη έχουν κάποιες φυσικές αλλαγές στον εγκέφαλό τους. Η σπουδαιότητα των αλλαγών αυτών είναι προς το παρόν αβέβαιη, αλλά ενδεχομένως να βοηθήσει στον εντοπισμό των αιτιών.
- Η χημεία του εγκεφάλου. Οι νευροδιαβιβαστές είναι χημικές ουσίες του εγκεφάλου που απαντώνται φυσιολογικά στον οργανισμό και η αλλαγή στη σύσταση και την ποσότητά τους ή στον τρόπο δράσης τους, πιθανώς να παίζει ρόλο στην κατάθλιψη. Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι οι αλλαγές στη λειτουργία και την επίδραση αυτών των νευροδιαβιβαστών και ο τρόπος με τον οποίο αλληλεπιδρούν με τα νευροκυκλώματα, που εμπλέκονται στη διατήρηση της σταθερότητας της διάθεσης, μπορεί να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην κατάθλιψη και τη θεραπεία της.
- Ορμόνες. Η κατάθλιψη μπορεί να πυροδοτηθεί και από ανισορροπία των ορμονών του σώματος. Η επίπτωση στις γυναίκες είναι μεγαλύτερη από ότι στους άνδρες, οπότε είναι πιο επιρρεπείς στην εμφάνιση κατάθλιψης. Ο λόγος δεν είναι προφανής και πολλές επιστημονικές ομάδες εργάζονται επ’ αυτού. Εικάζεται ότι οι ορμονικές αλλαγές που περνούν οι γυναίκες σε διαφορετικές περιόδους της ζωής τους παίζουν κάποιο ρόλο.
- Κληρονομικά χαρακτηριστικά. Η κατάθλιψη φαίνεται να ακολουθεί μια κληρονομική προδιάθεση, καθώς είναι πιο συχνή σε άτομα των οποίων οι συγγενείς εξ αίματος έχουν επίσης εμφανίσει την πάθηση. Οι ερευνητές προσπαθούν να εντοπίσουν γονίδια που μπορεί να εμπλέκονται στην πρόκληση της κατάθλιψης.
- Κακοποίηση. Η σωματική, σεξουαλική ή συναισθηματική κακοποίηση μπορούν να πυροδοτήσουν επίμονη θλίψη που θα οδηγήσει αργότερα σε κατάθλιψη.
- Η ηλικία. Οι ηλικιωμένοι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο κατάθλιψης. Αυτό μπορεί να επιδεινωθεί και από άλλους παράγοντες, όπως η μοναξιά και η έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης.
- Ορισμένα φάρμακα. Ορισμένα φάρμακα για την ακμή, όπως η ισοτρετινοΐνη, το αντιιικό φάρμακο ιντερφερόνη - άλφα και τα κορτικοστεροειδή μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο κατάθλιψης.
- Θάνατος ή μια απώλεια αγαπημένου προσώπου. Η θλίψη ή η στενοχώρια μετά το θάνατο ή την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, αν και φυσική, μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο κατάθλιψης.
- Σημαντικά γεγονότα. Δεν το φαντάζεται κανείς, ωστόσο και τα καλά γεγονότα, όπως η έναρξη μιας νέας εργασίας, η αποφοίτηση ή ο γάμος μπορούν να οδηγήσουν σε κατάθλιψη. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και με τη μετακόμιση, την απώλεια εργασίας ή εισοδήματος, το διαζύγιο ή τη συνταξιοδότηση, που διαμορφώνουν έντονες αλλαγές στη ζωή ενός ανθρώπου. Ωστόσο, το σύνδρομο της κλινικής κατάθλιψης δεν είναι ποτέ απλώς μια "φυσιολογική" αντίδραση σε στρεσογόνα γεγονότα της ζωής.
- Άλλα προσωπικά προβλήματα. Συνοδές ασθένειες με έκδηλα συμπτώματα κοινωνικής/οικογενειακής απομόνωσης μπορεί να αμβλύνουν το πρόβλημα και να συμβάλλουν στον κίνδυνο εμφάνισης κλινικής κατάθλιψης.
- Σοβαρές ασθένειες. Μερικές φορές, η κατάθλιψη επέρχεται από μια σοβαρή ασθένεια ή μπορεί να πυροδοτηθεί από μια άλλη ιατρική κατάσταση.
- Κατάχρηση ουσιών. Σχεδόν το 30% των ατόμων με προβλήματα κατάχρησης ουσιών έχουν επίσης μείζονα ή κλινική κατάθλιψη. Ακόμη και αν τα ναρκωτικά ή το αλκοόλ σας κάνουν προσωρινά να αισθάνεστε καλύτερα, τελικά θα επιδεινώσουν τα συμπτώματα κατάθλιψης.
Ποια είναι τα συμπτώματα της κατάθλιψης;
Πολλοί άνθρωποι αντιλαμβάνονται ότι έχουν κατάθλιψη, ωστόσο υπάρχουν και αυτοί που δεν συνειδητοποιούν την κατάστασή τους ποτέ. Αναγνωρίζουν ότι δεν είναι καλά ή ότι δεν είναι απόλυτα λειτουργικοί, αλλά δεν εστιάζουν στην αιτία των συμπτωμάτων αυτών. Η κατάθλιψη έχει ψυχοσωματικές επιπτώσεις και μερικοί άνθρωποι αποδίδουν σε άλλες ασθένειες τα συμπτώματά τους.
Υπάρχει ένα σύνολο συμπτωμάτων που σχετίζονται με την κατάθλιψη και βοηθούν στην αποσαφήνιση της διάγνωσης.
Τα σημάδια και τα συμπτώματα της κατάθλιψης περιλαμβάνουν:
- Επίμονη θλίψη ή χαμηλή διάθεση. Αυτό μπορεί να συμβαίνει με ή χωρίς τάση για κλάμα
- Σημαντική απώλεια ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης για δραστηριότητες, ακόμη και για δραστηριότητες που συνήθως σας ευχαριστούν
- Διαταραγμένος ύπνος σε σύγκριση με το συνηθισμένο σας μοτίβο. Αυτό μπορεί να σημαίνει δυσκολία να κοιμηθείτε ή να ξυπνάτε νωρίς και να μην μπορείτε να ξανακοιμηθείτε. Μερικές φορές πρόκειται για υπερβολικό ύπνο
- Αλλαγή της όρεξης. Συχνά πρόκειται για μείωση της όρεξης και απώλεια βάρους. Μερικές φορές συμβαίνει το αντίθετο με υπερκατανάλωση τροφής και αύξηση του βάρους
- Κόπωση, ή απώλεια ενέργειας
- Ταραχή ή επιβράδυνση των κινήσεων
- Κακή συγκέντρωση ή αναποφασιστικότητα. Για παράδειγμα, μπορεί να δυσκολεύεστε να διαβάσετε, να εργαστείτε κ.λπ. Ακόμη και απλές εργασίες μπορεί να σας φαίνονται δύσκολες
- Αισθήματα αναξιότητας, υπερβολικές ή ακατάλληλες ενοχές
- Επαναλαμβανόμενες σκέψεις θανάτου. Συνήθως δεν πρόκειται για φόβο του θανάτου, αλλά περισσότερο για ενασχόληση με τον θάνατο. Για μερικούς ανθρώπους είναι συχνές οι απελπισμένες σκέψεις όπως "η ζωή δεν αξίζει" ή "δεν με νοιάζει αν δεν ξυπνήσω αύριο". Μερικές φορές αυτές οι σκέψεις εξελίσσονται σε αυτοκτονικούς ιδεασμούς, ακόμη και σε σχεδιασμό αυτοκτονίας.
Πολλοί άνθρωποι με κατάθλιψη, συνήθως, λένε ότι τα συμπτώματά τους είναι χειρότερα κάθε πρωί. Επίσης, με την κατάθλιψη, είναι σύνηθες να αναπτύσσονται ψυχοσωματικά συμπτώματα όπως:
- Πονοκέφαλοι
- Αίσθηση ότι η καρδιά "χτυπάει" δυνατά (αίσθημα παλμών)
- Πόνοι στο στήθος
- Γενικευμένοι πόνοι
Αρχικά ένας ασθενής θα συμβουλευτεί γιατρό επειδή έχει ένα σωματικό σύμπτωμα, όπως πόνο στο στήθος. Ανησυχεί για καρδιακή πάθηση, ενώ στην πραγματικότητα το σύμπτωμά του οφείλεται στην κατάθλιψη. Στην πραγματικότητα, η κατάθλιψη είναι μια αρκετά συχνή αιτία σωματικών συμπτωμάτων. Βέβαια, ισχύει και το αντίστροφο. Δηλαδή, τα άτομα με σοβαρές σωματικές παθήσεις έχουν περισσότερες πιθανότητες από το μέσο όρο να αναπτύξουν κατάθλιψη.
Ορισμένα άτομα με σοβαρή κατάθλιψη αναπτύσσουν επίσης παραισθήσεις ή/και ψευδαισθήσεις. Αυτά ονομάζονται ψυχωτικά συμπτώματα. Μια αυταπάτη είναι μια λανθασμένη πεποίθηση που έχει ένα άτομο και οι περισσότεροι άνθρωποι της ίδιας κουλτούρας θα συμφωνούσαν ότι είναι λανθασμένη - για παράδειγμα, η πεποίθηση ότι κάποιοι σχεδιάζουν να σας σκοτώσουν ή ότι υπάρχει μια συνωμοσία σχετικά με εσάς. Οι ψευδαισθήσεις είναι όταν νομίζετε ότι ακούτε, βλέπετε, αισθάνεστε, μυρίζετε ή δοκιμάζετε κάτι που δεν υφίσταται, δεν υπάρχει.
Πόσο καιρό διαρκεί η κατάθλιψη;
Η κατάθλιψη επηρεάζει τον καθένα με διαφορετικό τρόπο. Παρόλο που υπάρχουν μερικά καθιερωμένα συμπτώματα της πάθησης, δεν τα βιώνουν όλοι με τον ίδιο τρόπο. Για ορισμένους ανθρώπους, τα συμπτώματα της κατάθλιψης είναι επίμονα με την πάροδο των ετών. Για άλλους, τα συμπτώματα, κατά περιόδους, έρχονται και φεύγουν.
Τα συμπτώματα της κλινικής κατάθλιψης μπορεί να διαρκέσουν κατά μέσο όρο 10 μήνες, εάν δεν υπάρχουν άλλες καταστάσεις ψυχικής υγείας. Αυτό όμως δεν ισχύει πάντα. Επειδή υπάρχουν διαφορετικοί τύποι κατάθλιψης, η διάρκεια των συμπτωμάτων ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό. Για παράδειγμα, ένα καταθλιπτικό επεισόδιο που προκαλείται από πένθος μπορεί να διαρκέσει λίγες ημέρες ή εβδομάδες και συχνά υποχωρεί μόνο του.
Πώς γίνεται η διάγνωση της κατάθλιψης;
Οι ψυχίατροι διαγιγνώσκουν την κατάθλιψη με βάση την ενδελεχή κατανόηση των συμπτωμάτων, του ιατρικού ιστορικού και του ιστορικού ψυχικής υγείας. Μπορεί να σας διαγνώσουν με έναν συγκεκριμένο τύπο κατάθλιψης, με βάση το πλαίσιο των συμπτωμάτων σας.
Για να λάβετε διάγνωση κατάθλιψης, πρέπει να έχετε πέντε συμπτώματα κατάθλιψης κάθε μέρα, σχεδόν όλη την ημέρα, για τουλάχιστον δύο εβδομάδες. Ο γιατρός σας μπορεί να σας ζητήσει να κάνετε ιατρικές εξετάσεις, όπως εξετάσεις αίματος, για να διαπιστώσει εάν υπάρχουν υποκείμενες ιατρικές καταστάσεις που μπορεί να προκαλούν τα καταθλιπτικά σας συμπτώματα.
Ποια είναι τα είδη της κατάθλιψης;
Το Διαγνωστικό Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών, Πέμπτη Έκδοση (DSM-5) της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας ταξινομεί τις καταθλιπτικές διαταραχές ως εξής:
- Κλινική κατάθλιψη (μείζων καταθλιπτική διαταραχή)
Η διάγνωση μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής σημαίνει ότι αισθάνεστε θλιμμένοι, υποτονικοί ή ανίκανοι τις περισσότερες ημέρες για τουλάχιστον δύο εβδομάδες, ενώ έχετε και άλλα συμπτώματα όπως προβλήματα ύπνου, απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες ή αλλαγή στην όρεξη. Πρόκειται για την πιο σοβαρή μορφή κατάθλιψης και απαντάται στις περισσότερες των περιπτώσεων. - Επίμονη καταθλιπτική διαταραχή (PDD)
Η επίμονη καταθλιπτική διαταραχή είναι ήπια ή μέτρια κατάθλιψη που διαρκεί τουλάχιστον δύο χρόνια. Τα συμπτώματα είναι λιγότερο σοβαρά από τη μείζονα καταθλιπτική διαταραχή. Οι ψυχίατροι παλαιότερα συνήθιζαν να την αποκαλούν δυσθυμία. - Διαταραχή Διασπαστικής Απορρύθμισης της Διάθεσης (DMDD)
Η διαταραχή διασπαστικής απορρύθμισης της διάθεσης προκαλεί χρόνια, έντονη ευερεθιστότητα και συχνές εκρήξεις θυμού στα παιδιά. Τα συμπτώματα αρχίζουν συνήθως από την ηλικία των 10 ετών. - Προεμμηνορρυσιακή Δυσφορική Διαταραχή (PMDD)
Με την προεμμηνορρυσιακή δυσφορική διαταραχή, έχετε συμπτώματα προεμμηνορροϊκού συνδρόμου (PMS) μαζί με συμπτώματα διάθεσης, όπως έντονη ευερεθιστότητα, άγχος ή θλίψη. Αυτά τα συμπτώματα βελτιώνονται μέσα σε λίγες ημέρες μετά την έναρξη της περιόδου σας, αλλά μπορεί να είναι αρκετά σοβαρά ώστε να επηρεάζουν τη ζωή σας γι' αυτό το σύντομο χρονικό διάστημα πριν την έναρξη της έμμηνου ρύσεως (περιόδου). - Καταθλιπτική διαταραχή λόγω άλλης ιατρικής πάθησης
Πολλές ιατρικές παθήσεις μπορούν να δημιουργήσουν αλλαγές στο σώμα σας που προκαλούν κατάθλιψη. Παραδείγματα περιλαμβάνουν τον υποθυρεοειδισμό, τις καρδιακές παθήσεις, τη νόσο του Πάρκινσον και τον καρκίνο. Αν καταφέρετε να θεραπεύσετε την υποκείμενη πάθηση, συνήθως βελτιώνεται και η κατάθλιψη.
Υπάρχουν επίσης ειδικές μορφές μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής, όπως:
- Εποχιακή συναισθηματική διαταραχή (SAD)
Αυτή είναι μια μορφή μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής που συνήθως εμφανίζεται κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου και του χειμώνα και υποχωρεί κατά τη διάρκεια της άνοιξης και του καλοκαιριού. - Προγεννητική κατάθλιψη και επιλόχειος κατάθλιψη
Η προγεννητική κατάθλιψη είναι η κατάθλιψη που συμβαίνει κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Η επιλόχειος κατάθλιψη είναι η κατάθλιψη που αναπτύσσεται εντός τεσσάρων εβδομάδων από τη γέννηση του μωρού. Το DSM αναφέρεται σε αυτές ως "μείζονα καταθλιπτική διαταραχή με περιγεννητική έναρξη". - Άτυπη κατάθλιψη
Τα συμπτώματα αυτής της κατάστασης, επίσης γνωστής ως μείζονα καταθλιπτική διαταραχή με άτυπα χαρακτηριστικά, διαφέρουν ελαφρώς από την "τυπική" κατάθλιψη. Η κύρια διαφορά είναι η προσωρινή βελτίωση της διάθεσης ως απάντηση σε θετικά γεγονότα (αντιδραστικότητα της διάθεσης). Άλλα βασικά συμπτώματα περιλαμβάνουν αυξημένη όρεξη και ευαισθησία στην απόρριψη.
Τα άτομα με διπολική διαταραχή βιώνουν επίσης επεισόδια κατάθλιψης, εκτός από μανιακά ή υπομανιακά επεισόδια.
Ποια είναι η αντιμετώπιση της κατάθλιψης;
Η κατάθλιψη αποτελεί θεραπεύσιμη κατάσταση ψυχικής διαταραχής. Περίπου το 80% έως 90% των ατόμων με κατάθλιψη ανταποκρίνονται πολύ καλά στη θεραπεία.
Οι θεραπευτικές επιλογές περιλαμβάνουν:
Ψυχοθεραπεία
Η ψυχοθεραπεία περιλαμβάνει τη συζήτηση με έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας. Ο ψυχοθεραπευτής σας βοηθά να εντοπίσετε και να αλλάξετε τα ανθυγιεινά συναισθήματα, τις σκέψεις και τις συμπεριφορές. Υπάρχουν πολλοί τύποι ψυχοθεραπείας. Μερικές φορές, η θεραπεία είναι το μόνο που χρειάζεστε.
Φαρμακευτική αγωγή
Τα συνταγογραφούμενα φάρμακα που ονομάζονται αντικαταθλιπτικά μπορούν να βοηθήσουν στην αλλαγή της χημείας του εγκεφάλου που προκαλεί την κατάθλιψη. Υπάρχουν διάφοροι τύποι αντικαταθλιπτικών και μπορεί να χρειαστεί χρόνος για να βρείτε αυτό που σας ταιριάζει καλύτερα. Ορισμένα αντικαταθλιπτικά έχουν παρενέργειες, οι οποίες συχνά βελτιώνονται με την πάροδο του χρόνου. Εάν δεν βελτιώνονται, μιλήστε με τον γιατρό σας. Ένα διαφορετικό φάρμακο μπορεί να λειτουργήσει καλύτερα για εσάς.
Συμπληρωματική ιατρική
Πρόκειται για θεραπείες που μπορεί να λαμβάνετε μαζί με την παραδοσιακή ιατρική. Τα άτομα με ήπια κατάθλιψη ή συνεχή συμπτώματα μπορούν να βελτιώσουν την ευεξία τους με θεραπείες όπως:
- ο βελονισμός
- η ύπνωση
- η βιοανάδραση
Θεραπεία διέγερσης του εγκεφάλου
Η θεραπεία διέγερσης του εγκεφάλου μπορεί να βοηθήσει τα άτομα που έχουν σοβαρή κατάθλιψη ή κατάθλιψη με ψύχωση. Τα είδη της θεραπείας διέγερσης του εγκεφάλου περιλαμβάνουν την ηλεκτροσπασμοθεραπεία (ECT), τη διακρανιακή μαγνητική διέγερση (TMS) και τη διέγερση του πνευμονογαστρικού νεύρου (VNS).
Η κατάθλιψη αποτελεί μια συχνή ψυχική πάθηση και επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο. Ο καθένας μας μπορεί να αναπτύξει κατάθλιψη - ακόμη και αν δεν υπάρχει κάποιος προφανής λόγος. Μην ξεχνάτε, όμως, ότι η κατάθλιψη είναι θεραπεύσιμη.
Εάν αναγνωρίσετε συμπτώματα κατάθλιψης σε εσάς ή κάποιο οικείο σας πρόσωπο, μιλήστε με έναν ειδικό. Όσο πιο γρήγορα λάβετε βοήθεια, τόσο πιο γρήγορα θα νιώσετε καλύτερα και θα θεραπευτείτε.