Μαθαίνοντας για το άγχος
Το άγχος είναι ένας ευρέως διαδεδομένος όρος και μια κατά ομολογία κοινή εμπειρία που απασχολεί και επηρεάζει τους ανθρώπους όλων των ηλικιών, κάποια στιγμή στη ζωή τους. Είναι μια φυσική αντίδραση του οργανισμού σε μια απαίτηση ή πρόκληση και μπορεί να πυροδοτηθεί από διάφορους παράγοντες, όπως η εργασία, η οικογένεια, τα οικονομικά προβλήματα και οι σχέσεις. Ενώ το στρες μπορεί να είναι ευεργετικό εώς κάποιο επίπεδο, το χρόνιο ή υπερβολικό στρες μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική υγεία ενός ατόμου.
Μπορεί να είναι απαραίτητο να αλλάξετε τις συνθήκες που επικρατούν προκειμένου να διαχειριστείτε αποτελεσματικά το άγχος σας. Μερικές φορές η καλύτερη πορεία δράσης είναι να αλλάξετε την αντίδρασή σας στις περιστάσεις.
Τι είναι το άγχος;
Το άγχος είναι μια φυσιολογική και ψυχολογική αντίδραση σε μια αντιληπτή απειλή ή πρόκληση. Είναι η φυσική αντίδραση του οργανισμού σε μια κατάσταση που γίνεται αντιληπτή ως επικίνδυνη ή και απαιτητική. Όταν το σώμα έρχεται αντιμέτωπο με το άγχος, απελευθερώνει μια σύνθετη σειρά ορμονών, συμπεριλαμβανομένης της κορτιζόλης και της αδρεναλίνης, οι οποίες πυροδοτούν μια σειρά σωματικών αντιδράσεων, όπως αυξημένος καρδιακός ρυθμός, γρήγορη αναπνοή και αυξημένες αισθήσεις.
Το άγχος μπορεί να προκληθεί από διάφορους παράγοντες, όπως η φύση και οι απαιτήσεις της εργασίας, οι διαπροσωπικές σχέσεις, οι οικονομικές δυσκολίες, οι ανησυχίες για την υγεία και οι μεγάλες αλλαγές στη ζωή. Ενώ το βραχυπρόθεσμο άγχος μπορεί να είναι μια φυσιολογική και υγιής αντίδραση σε απαιτητικές καταστάσεις, το χρόνιο στρες απ' την άλλη πλευρά μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις τόσο στη σωματική όσο και στην ψυχική υγεία ενός ανθρώπου. Τα συμπτώματα του χρόνιου στρες μπορεί να περιλαμβάνουν κόπωση, νευρικότητα, ευερεθιστότητα, πονοκεφάλους, μυϊκή ένταση και δυσκολία στον ύπνο. Είναι σημαντικό να μάθουμε υγιείς μηχανισμούς αντιμετώπισης για να διαχειριστούμε το άγχος και να μειώσουμε τις επιπτώσεις του στη ζωή μας.
Τι είναι η αγχώδης διαταραχή;
Η αγχώδης διαταραχή είναι ένας τύπος ψυχικής διαταραχής της διάθεσης που χαρακτηρίζεται από υπερβολικά και επίμονα συναισθήματα φόβου και ανησυχίας. Τα άτομα με αγχώδεις διαταραχές μπορεί να εμφανίσουν ένα ευρύ φάσμα σωματικών, συναισθηματικών και συμπεριφορικών συμπτωμάτων, όπως ταχυκαρδία, εφίδρωση, μπερδεμένες - επαναλαμβανόμενες σκέψεις, δυσκολία συγκέντρωσης, νευρικότητα και αποφυγή καταστάσεων ή δραστηριοτήτων. Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να επηρεάσουν σημαντικά τη ζωή ενός ατόμου, σε προσωπικό, επαγγελματικό και κοινωνικό επίπεδο.
Υπάρχουν διάφοροι τύποι αγχωδών διαταραχών, όπως η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή (GAD), η διαταραχή πανικού, η διαταραχή κοινωνικού άγχους, οι ειδικές φοβίες και η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD). Αν και τα ακριβή αίτια των αγχωδών διαταραχών δεν είναι πλήρως κατανοητά, η έρευνα δείχνει ότι ένας συνδυασμός γενετικών, περιβαλλοντικών και ψυχολογικών παραγόντων μπορεί να παίξει ρόλο. Η αποτελεσματική θεραπεία για τις αγχώδεις διαταραχές περιλαμβάνει την ψυχοθεραπεία,την φαρμακευτική αγωγή ή το συνδυασμό και των δύο.
Είναι σημαντικό να αναζητήσετε βοήθεια από έναν εξειδικευμένο επαγγελματία ψυχικής υγείας εάν αντιμετωπίζετε συμπτώματα αγχώδους διαταραχής.
Αιτίες του άγχους και των αγχωδών διαταραχών
Τα ακριβή αίτια του άγχους και των αγχωδών διαταραχών δεν είναι πλήρως κατανοητά, αλλά οι έρευνες δείχνουν ότι ένας συνδυασμός γενετικών, περιβαλλοντικών και ψυχολογικών παραγόντων μπορεί να παίζει ρόλο. Ακολουθούν ορισμένες κοινές αιτίες και παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με το άγχος και τις αγχώδεις διαταραχές:
- Γενετική
Οι αγχώδεις διαταραχές τείνουν να εμφανίζονται σε οικογένειες, γεγονός που υποδηλώνει μια γενετική συνιστώσα στην ανάπτυξή τους. Οι έρευνες δείχνουν ότι ορισμένα γονίδια μπορεί να αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης αγχώδους διαταραχής - Χημεία του εγκεφάλου
Οι ανισορροπίες στους νευροδιαβιβαστές, οι οποίοι είναι χημικές ουσίες που ρυθμίζουν τη διάθεση και το συναίσθημα, μπορεί να συμβάλλουν στην ανάπτυξη αγχωδών διαταραχών - Περιβαλλοντικοί παράγοντες
Τραυματικές ή στρεσογόνες εμπειρίες ζωής, όπως κακοποίηση, παραμέληση ή ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου, μπορεί να πυροδοτήσουν την ανάπτυξη αγχώδους διαταραχής - Χαρακτηριστικά της προσωπικότητας
Ορισμένα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, όπως το να είναι κανείς ιδιαίτερα ευαίσθητος ή να έχει την τάση να ανησυχεί υπερβολικά, μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο ανάπτυξης αγχώδους διαταραχής - Ιατρικές παθήσεις
Ορισμένες ιατρικές παθήσεις, όπως καρδιακές παθήσεις, προβλήματα θυρεοειδούς ή διαβήτη, μπορεί να πυροδοτήσουν συμπτώματα άγχους - Κατάχρηση ουσιών
Η χρήση ναρκωτικών ή αλκοόλ μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα του άγχους ή να πυροδοτήσει την ανάπτυξη αγχώδους διαταραχής - Χρόνιο άγχος
Τα υψηλά επίπεδα στρες ή το χρόνιο στρες μπορεί να συμβάλουν στην ανάπτυξη αγχώδους διαταραχής
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι όλοι βιώνουν άγχος κάποια στιγμή στη ζωή τους και ότι πρόκειται για μια φυσιολογική και συχνά προσαρμοστική αντίδραση στο στρες. Ωστόσο, όταν το άγχος γίνεται υπερβολικό, επίμονο ή παρεμβαίνει στην καθημερινή ζωή του ατόμου φθίνοντας τη λειτουργικότητα του, μπορεί να αποτελέσει ένδειξη αγχώδους διαταραχής.
Ποια είναι τα συμπτώματα του άγχους και των αγχωδών διαταραχών;
Τα συμπτώματα του άγχους και των αγχωδών διαταραχών μπορεί να ποικίλλουν ανάλογα με το άτομο και τον τύπο της διαταραχής. Ακολουθούν ορισμένα κοινά συμπτώματα:
- Υπερβολική ανησυχία ή φόβος: Αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό σύμπτωμα των αγχωδών διαταραχών. Τα άτομα με αγχώδεις διαταραχές μπορεί να ανησυχούν για ένα ευρύ φάσμα πραγμάτων, όπως η εργασία, το σχολείο, οι σχέσεις, η υγεία ή τα οικονομικά
- Ανησυχία ή αίσθημα νευρικότητας: Τα άτομα με αγχώδεις διαταραχές μπορεί να αισθάνονται ανήσυχα, ταραγμένα ή σε έξαρση τις περισσότερες φορές
- Μυϊκή ένταση: Το άγχος μπορεί να προκαλέσει μυϊκή ένταση, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε δυσκαμψία ή ακόμη και πόνο
- Γρήγορος καρδιακός παλμός ή αίσθημα παλμών: Το άγχος μπορεί να προκαλέσει σωματικά συμπτώματα, όπως ταχυκαρδία, ταχυπαλμία ή αίσθηση "ταχυκαρδίας"
- Εφίδρωση: Το άγχος μπορεί να προκαλέσει υπερβολική εφίδρωση
- Ναυτία ή γαστρεντερική δυσφορία: Το άγχος μπορεί να προκαλέσει πεπτικά συμπτώματα όπως ναυτία, διάρροια ή κοιλιακό άλγος
- Κρίσεις πανικού: Οι κρίσεις πανικού αποτελούν χαρακτηριστικό σύμπτωμα της διαταραχής πανικού και μπορεί να περιλαμβάνουν συμπτώματα όπως ταχυκαρδία, εφίδρωση, τρέμουλο, δύσπνοια και αίσθηση επικείμενης καταστροφής
- Αποφυγή: Τα άτομα με αγχώδεις διαταραχές μπορεί να αποφεύγουν ορισμένες καταστάσεις ή δραστηριότητες επειδή προκαλούν άγχος ή φόβο
- Παρεμβατικές σκέψεις ή εμμονές: Τα άτομα με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD) μπορεί να βιώνουν ενοχλητικές σκέψεις ή εμμονές που προκαλούν άγχος ή αγωνία
Πώς γίνεται η διάγνωση του άγχους και των αγχωδών διαταραχών;
Το άγχος και οι αγχώδεις διαταραχές συνήθως διαγιγνώσκονται από έναν εξειδικευμένο επαγγελματία ψυχικής υγείας, όπως Ψυχολόγο - Ψυχοθεραπευτή ή Ψυχίατρο. Ακολουθούν ορισμένα συνήθη βήματα στη διαδικασία διάγνωσης:
- Αρχική αξιολόγηση
Ο ψυχολόγος θα σας ρωτήσει σχετικά με τα συμπτώματα και το ιατρικό σας ιστορικό για να διαπιστώσει αν υπάρχει ένδειξη ή και προδιάθεση άγχους ή αγχώδους διαταραχής. Μπορεί να κάνει ερωτήσεις σχετικά με τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές σας, καθώς και για τυχόν σωματικά συμπτώματα που μπορεί να αντιμετωπίζετε. - Ψυχολογική αξιολόγηση
Ο επαγγελματίας ψυχικής υγείας μπορεί να χρησιμοποιήσει διάφορες ψυχομετρικές αξιολογήσεις ή ερωτηματολόγια για να βοηθήσει στην αξιολόγηση των συμπτωμάτων σας και να προσδιορίσει το χρονικό πλαίσιο εμφάνισης τους, την ένταση και τις συνθήκες που το πυροδότησαν και κατ' επέκταση την κατηγοριοποίηση της διάγνωσης. - Ιατρική αξιολόγηση
Ο επαγγελματίας ψυχικής υγείας μπορεί επίσης να ζητήσει ιατρική αξιολόγηση για να αποκλείσει τυχόν υποκείμενες ιατρικές καταστάσεις που μπορεί να συμβάλλουν στα συμπτώματά σας, δηλαδή παθολογικά αίτια. - Διαφορική διάγνωση
Ο επαγγελματίας ψυχικής υγείας θα χρησιμοποιήσει την εμπειρογνωμοσύνη του για να καθορίσει εάν τα συμπτώματά σας πληρούν τα κριτήρια για μια συγκεκριμένη αγχώδη διαταραχή, όπως η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή, η διαταραχή πανικού, η διαταραχή κοινωνικού άγχους ή η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. - Σχεδιασμός θεραπείας
Μόλις τεθεί η διάγνωση, ο επαγγελματίας ψυχικής υγείας θα συνεργαστεί μαζί σας για να αναπτύξει ένα σχέδιο θεραπείας που μπορεί να περιλαμβάνει ψυχοθεραπεία, φαρμακευτική αγωγή ή και συνδυασμό των δύο.
Ποιοι είναι οι τρόποι αντιμετώπισης του άγχους και των αγχωδών διαταραχών;
Υπάρχουν διάφοροι αποτελεσματικοί τρόποι αντιμετώπισης του άγχους και των αγχωδών διαταραχών. Ακολουθούν ορισμένες κοινές στρατηγικές:
- Θεραπεία: Η ψυχοθεραπεία, ή αλλιώς η θεραπεία συζήτησης, είναι μια κοινή και αποτελεσματική θεραπεία για τις αγχώδεις διαταραχές. Η γνωσιακή - συμπεριφορική θεραπεία (CBT), η οποία επικεντρώνεται στην αλλαγή των αρνητικών μοτίβων σκέψης και συμπεριφορών, είναι ένας τύπος θεραπείας που χρησιμοποιείται συχνά για τις αγχώδεις διαταραχές. Άλλα είδη θεραπείας, όπως η θεραπεία έκθεσης, μπορεί να χρησιμοποιηθούν για να βοηθήσουν τα άτομα να αντιμετωπίσουν και να ξεπεράσουν τους φόβους τους
- Φαρμακευτική αγωγή: Τα αντικαταθλιπτικά και τα αγχολυτικά φάρμακα μπορεί να είναι αποτελεσματικά στη μείωση των συμπτωμάτων των αγχωδών διαταραχών. Τα φάρμακα αυτά συνήθως συνταγογραφούνται από εξειδικευμένο ιατρό (ψυχίατρο) και θα πρέπει να χρησιμοποιούνται ως μέρος ενός ολοκληρωμένου σχεδίου θεραπείας
- Αλλαγές στον τρόπο ζωής: Η πραγματοποίηση θετικών αλλαγών στον τρόπο ζωής, όπως η τακτική άσκηση, η υγιεινή διατροφή, ο επαρκής ύπνος και η αποφυγή του αλκοόλ και της καφεΐνης, μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των συμπτωμάτων του άγχους και στη βελτίωση της συνολικής ψυχικής υγείας
- Τεχνικές χαλάρωσης: Τεχνικές όπως η βαθιά αναπνοή, ο διαλογισμός και η προοδευτική μυϊκή χαλάρωση μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση των συμπτωμάτων του άγχους και να προωθήσουν τη χαλάρωση
- Υποστήριξη από την οικογένεια και τους φίλους: Η ύπαρξη ενός ισχυρού συστήματος υποστήριξης μπορεί να βοηθήσει τα άτομα να αντιμετωπίσουν τα συμπτώματα του άγχους και να παρέχουν συναισθηματική υποστήριξη
- Πρακτικές ενσυνειδητότητας: Οι πρακτικές Mindfulness, όπως ο διαλογισμός, η γιόγκα και το Tai Chi, μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση του άγχους και να προωθήσουν τη χαλάρωση
- Αυτοφροντίδα: Το να αφιερωθεί χρόνος σε δραστηριότητες που φέρνουν χαρά και χαλάρωση μπορεί να βοηθήσει τα άτομα να μειώσουν το στρες και να βελτιώσουν τη συνολική ψυχική τους υγεία
Διαφορά μεταξύ των αγχωδών διαταραχών και των κρίσεων πανικού
Οι αγχώδεις διαταραχές και οι κρίσεις πανικού είναι συναφείς αλλά διαφορετικές εμπειρίες.
Οι αγχώδεις διαταραχές αναφέρονται σε μια ομάδα καταστάσεων ψυχικής υγείας που χαρακτηρίζονται από υπερβολική και επίμονη ανησυχία, φόβο ή άγχος που παρεμβαίνουν στην καθημερινή ζωή. Ορισμένοι συνηθισμένοι τύποι αγχωδών διαταραχών περιλαμβάνουν τη γενικευμένη αγχώδη διαταραχή, τη διαταραχή κοινωνικού άγχους και τις ειδικές φοβίες. Τα συμπτώματα των αγχωδών διαταραχών μπορεί να περιλαμβάνουν υπερβολική ανησυχία ή φόβο, νευρικότητα, μυϊκή ένταση και συμπεριφορές αποφυγής.
Οι κρίσεις πανικού, από την άλλη πλευρά, είναι έντονα και ξαφνικά επεισόδια φόβου ή δυσφορίας που συνήθως κορυφώνονται μέσα σε λίγα λεπτά. Τα συμπτώματα μιας κρίσης πανικού μπορεί να περιλαμβάνουν ταχυκαρδία, εφίδρωση, λιποθυμικές τάσεις, τρέμουλο, δύσπνοια και αίσθηση επικείμενης καταστροφής. Οι κρίσεις πανικού μπορεί να εμφανιστούν σε άτομα με αγχώδεις διαταραχές ή και σε άτομα χωρίς αγχώδη διαταραχή.
Η κύρια διαφορά μεταξύ των αγχωδών διαταραχών και των κρίσεων πανικού είναι ότι οι αγχώδεις διαταραχές περιλαμβάνουν επίμονη και υπερβολική ανησυχία ή φόβο για μεγάλο χρονικό διάστημα σε καθημερινή βάση, ενώ οι κρίσεις πανικού είναι ξαφνικά και έντονα επεισόδια φόβου ή δυσφορίας. Τα άτομα με αγχώδεις διαταραχές μπορεί να βιώνουν κρίσεις πανικού ως σύμπτωμα της κατάστασής τους, αλλά όλοι όσοι βιώνουν κρίσεις πανικού, δεν συνεπάγεται ότι πάσχουν απο αγχώδη διαταραχή.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι τόσο οι αγχώδεις διαταραχές όσο και οι κρίσεις πανικού μπορεί να είναι οδυνηρές και να παρεμβαίνουν στην καθημερινή ζωή.
Τέλος, η φαρμακευτική αγωγή, η ψυχοθεραπεία ή ο συνδυασμός των δύο προσεγγίσεων είναι όλες βιώσιμες θεραπείες για το άγχος. Παρ' όλα αυτά, ορισμένοι άνθρωποι επιλέγουν να ζήσουν με την ασθένειά τους και να αποφύγουν τη θεραπεία, αν έχουν μια ήπια αγχώδη διαταραχή ή έναν φόβο για κάτι που μπορούν εύκολα να αποφύγουν. Αλλά η αποφυγή της θεραπείας μπορεί να επιδεινώσει το άγχος σας μακροπρόθεσμα. Μπορεί να καταφέρετε να ξεπεράσετε την επιθυμία να αποφεύγετε τα εναύσματα με τη θεραπεία.
Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσετε ότι οι αγχώδεις διαταραχές, ειδικά σε σοβαρές καταστάσεις, είναι θεραπεύσιμες. Παρά το γεγονός ότι το άγχος σπάνια εξαφανίζεται, μπορείτε να μάθετε να το ελέγχετε και να ζείτε μια ικανοποιητική, υγιή ζωή.