Καταρράκτης ματιών: Συμπτώματα, διάγνωση & θεραπεία
Η θολή όραση, ιδιαίτερα σε άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών, μπορεί να αποτελεί σημάδι καταρράκτη. Ο καταρράκτης οφθαλμών είναι μια κοινή οφθαλμική πάθηση με συχνότητα που αυξάνει με την ηλικία, η οποία μπορεί να θεραπευτεί με εξαιρετικά αποτελέσματα, με τη βοήθεια ενός οφθαλμίατρου.
Τι είναι ο καταρράκτης ματιών;
Ο καταρράκτης στο μάτι είναι μια πάθηση που χαρακτηρίζεται από τη θόλωση του φυσικού φακού του ματιού, ο οποίος σε φυσιολογικές συνθήκες είναι διαυγής. Ο φακός του ματιού βοηθά στην εστίαση του φωτός, έτσι ώστε να μπορέσουν να συνεργαστούν ο εγκέφαλος και το μάτι για την επεξεργασία των πληροφοριών, δημιουργώντας μια εικόνα.
Η θόλωση που προκαλείται στο φακό λόγω του καταρράκτη, εμποδίζει την εστίαση του φωτός, με αποτέλεσμα να υπάρχει δυσκολία στην όραση. Χαρακτηριστικά, τα άτομα με καταρράκτη μπορεί να δυσκολεύονται στην ανάγνωση, στην οδήγηση του αυτοκινήτου ή στην αναγνώριση μιας έκφρασης στο πρόσωπο ενός ανθρώπου.
Η επίδραση που έχει ο καταρράκτης στην όραση ενός ανθρώπου εξαρτάται από το βαθμό του, αλλά και από το σημείο στο οποίο εμφανίζεται. Επιπλέον, ο καταρράκτης μπορεί να αναπτύσσεται με διαφορετικό ρυθμό στα δύο μάτια.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι καταρράκτες αναπτύσσονται αργά και δεν επηρεάζουν αμέσως την όραση, αλλά σταδιακά με την πάροδο του χρόνου. Στην πρώιμη φάση του καταρράκτη, τα γυαλιά οράσεως και ο καλύτερος φωτισμός μπορούν να βοηθήσουν στην μείωση των συμπτωμάτων. Ωστόσο, εάν η μειωμένη όραση λόγω του καταρράκτη εμποδίζει κάποιον από το να ασχοληθεί με τις συνήθεις δραστηριότητες του, τότε μπορεί να χρειάζεται χειρουργική επέμβαση.
Υπάρχουν διάφορα είδη καταρράκτη ματιών, συμπεριλαμβανομένων των:
- Πυρηνικός καταρράκτης
Ο πυρηνικός καταρράκτης είναι το πιο σύνηθες είδος καταρράκτη που παρατηρείται κυρίως σε ηλικιωμένους. Σχηματίζεται στο κέντρο του φακού του ματιού και σε αρχικό στάδιο μπορεί να αυξήσει τη μυωπία ή να προκαλέσει μια προσωρινή βελτίωση στην κοντινή όραση.
Με την πάροδο του χρόνου όμως, ο φακός σκληραίνει και γίνεται καφέ ή κίτρινος, με αποτέλεσμα να παρουσιάζονται δυσκολίες στη διάκριση μικρών λεπτομερειών.
- Φλοιώδης καταρράκτης
Ο φλοιώδης καταρράκτης ξεκινά στην εξωτερική μεριά του φλοιού του φακού στο μάτι με τη μορφή υπόλευκων, σφηνοειδών ραβδώσεων, οι οποίες με την πάροδο του χρόνου επεκτείνονται προς το κέντρο του φακού, μειώνοντας τη διαύγειά του και προκαλώντας προβλήματα όρασης.
- Οπίσθιος υποκαψικός καταρράκτης
Ο οπίσθιος υποκαψικός καταρράκτης σχηματίζεται σε μια περιοχή στο πίσω και κεντρικό τμήμα του φακού, μειώνοντας τη διαύγειά του. Αυτό το είδος καταρράκτη εξελίσσεται γρηγορότερα απ’ όλους τους υπόλοιπους και πολλές φορές οφείλεται σε δευτεροπαθή αίτια όπως ο διαβήτης, η υψηλή μυωπία, τραύματα του ματιού, λήψη κορτιζόνης κ.α.
- Συγγενής καταρράκτης
Ο συγγενής καταρράκτης είναι ένα είδος που αναπτύσσεται από την παιδική ηλικία ή κάποιος γεννιέται με αυτό. Αυτό το είδος καταρράκτη μπορεί να οφείλεται σε γενετικούς παράγοντες, σε κάποια ενδομήτρια λοίμωξη ή κάποιο τραυματισμό.
- Τραυματικός καταρράκτης
Διάφορα είδη τραυματισμών μπορεί να οδηγήσουν σε καταρράκτη, όπως ένα έγκαυμα, μια χημική ουσία, ένα χτύπημα από αντικείμενο στο μάτι ή κάποιο θραύσμα. Ο τραυματικός καταρράκτης μπορεί να εμφανιστεί αμέσως μετά τον τραυματισμό ή μετά από αρκετά χρόνια από αυτόν.
Γιατί εμφανίζεται ο καταρράκτης ματιών;
Ο φακός του ματιού αποτελείται κυρίως από νερό και πρωτεΐνες. Η γήρανση ή ένας τραυματισμός προκαλούν αλλαγές στη σύνθεση του φακού, καθώς οι πρωτεΐνες αρχίζουν να διασπώνται, ο φακός γίνεται λιγότερο εύκαμπτος και θολός, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται η όραση.
Εκτός από τη γήρανση και τους τραυματισμούς, ορισμένοι ακόμη παράγοντες που μπορούν να επιταχύνουν το σχηματισμό του καταρράκτη είναι οι εξής:
- Σακχαρώδης διαβήτης
- Μακροχρόνια χρήση στεροειδών ή άλλων φαρμάκων
- Οικογενειακό ιστορικό καταρράκτη
- Οφθαλμική φλεγμονή
- Κάπνισμα
- Χειρουργική επέμβαση για κάποιο άλλο οφθαλμικό πρόβλημα
- Υπερβολική έκθεση στο υπεριώδες φως του ηλίου χωρίς προστασία των ματιών
- Ακτινοθεραπεία στο άνω μέρος του σώματος
Σε ποιες ηλικιακές ομάδες εμφανίζεται ο καταρράκτης ματιών;
Ο καταρράκτης ματιών εμφανίζεται στις περισσότερες περιπτώσεις σε άτομα μεγαλύτερα των 40 ετών, αλλά τα συμπτώματα παρατηρούνται συνήθως μετά την ηλικία των 60 ετών. Επομένως, ο καταρράκτης είναι μια πάθηση που εκδηλώνεται κυρίως σε ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας. Ενδεικτικά, περισσότερο από το 50% των ενηλίκων ηλικίας άνω των 80 ετών εμφανίζουν συμπτώματα του καταρράκτη.
Σε σπάνιες περιπτώσεις, ο καταρράκτης μπορεί να εμφανιστεί και σε παιδιά ή βρέφη από την στιγμή που γεννιούνται, λόγω κάποιας γενετικής ανωμαλίας.
Ποια είναι τα συμπτώματα του καταρράκτη ματιών;
Πρώτα συμπτώματα καταρράκτη
Ο καταρράκτης αναπτύσσεται συνήθως με αργούς ρυθμούς και σε αρχικό στάδιο η θόλωση του φακού μπορεί να επηρεάζει ένα μικρό του μόνο μέρος, με αποτέλεσμα να μην γίνονται αντιληπτά τα οποιαδήποτε προβλήματα στην όραση.
Ωστόσο, με την πάροδο του χρόνου τα προβλήματα όρασης γίνονται ολοένα και πιο έντονα, καθώς παρουσιάζονται συμπτώματα, όπως:
- Θολή ή ομιχλώδης όραση
- Ευαισθησία στο έντονο φως
- Ξαφνικές αλλαγές στη μυωπία
- Διπλή όραση
- Ανάγκη για πιο έντονο φως κατά την ανάγνωση
- Κακή νυχτερινή όραση
- Προβλήματα με το διαχωρισμό αποχρώσεων των χρωμάτων
- Οπτικά φωτοστέφανα γύρω από τα φώτα
Ποιοι είναι οι τρόποι θεραπείας του καταρράκτη ματιών;
Σε πρώιμο στάδιο, όταν τα συμπτώματα του καταρράκτη είναι ήπια, ο οφθαλμίατρος μπορεί να συστήσει τα εξής:
- Αλλαγή της συνταγής των γυαλιών οράσεως ή φακών επαφής
- Χρήση μεγεθυντικού φακού ή καλύτερου φωτισμού για διευκόλυνση της ανάγνωσης
- Χρήση γυαλιών ηλίου κατά την έκθεση σε φως
Με την πάροδο του χρόνου, εάν τα συμπτώματα του καταρράκτη επιδεινωθούν και παρεμποδίζουν σοβαρά την όραση, ο μόνος τρόπος θεραπείας είναι η χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεσή του.
Η χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση του καταρράκτη είναι μια πολύ συνηθισμένη διαδικασία, η οποία διαρκεί συνήθως 10-20 λεπτά και έχει μεγάλο ποσοστό επιτυχίας, καθώς παραπάνω από το 95% των ανθρώπων που υποβάλλονται σε αυτή αναφέρουν βελτιωμένη μετεγχειρητική όραση.
Πριν τη χειρουργική επέμβαση, γίνεται τοπική αναισθησία στο προσβεβλημένο μάτι για να μουδιάσει. Στην περίπτωση που υπάρχει καταρράκτης και στα δύο μάτια, συνήθως το χειρουργείο γίνεται πρώτα στο ένα μάτι και ακολούθως και στο δεύτερο μάτι μετά τη σταθεροποίηση και επούλωση του πρώτου.
Υπάρχουν 3 τύποι χειρουργικών επεμβάσεων για την αφαίρεση του καταρράκτη:
- Φακοθρυψία
Η φακοθρυψία είναι η πιο κοινή μέθοδος αφαίρεσης του καταρράκτη. Ξεκινά με την πραγματοποίηση μιας μικροσκοπικής τομής στον κερατοειδή χιτώνα του ματιού και ο χειρουργός εισάγει μια συσκευή στο σημείο που εκπέμπει κύματα υπερήχων, με σκοπό τη διάλυση του θολού φακού του ματιού. Στη συνέχεια, αφαιρούνται τα θραύσματα του φακού και εισάγεται ένας νέος τεχνητός φακός.
- Εξωκαψική εξαγωγή καταρράκτη (εξωπεριφακική αφαίρεση καταρράκτη)
Η εξωπεριφακική αφαίρεση καταρράκτη προτιμάται συνήθως σε περιπτώσεις που ο καταρράκτης είναι προχωρημένου και είναι δύσκολο να αφαιρεθεί με φακοθρυψία. Σε αυτή την περίπτωση ο θολωμένος φακός εξάγεται μέσω μεγαλύτερης τομής στο μάτι και αντικαθίσταται από έναν τεχνητό φακό.
- Χειρουργική επέμβαση με λέιζερ Femtosecond
Σε αυτή την περίπτωση, κάποια βήματα της επέμβασης (όπως η δημιουργία τομών και ο θρυμματισμός του φακού) πραγματοποιούνται με τη χρήση laser. Η χειρουργική επέμβαση με femtosecond laser μπορεί να προταθεί από το γιατρό σε περιπτώσεις που απαιτείται μεγάλη ακρίβεια στα συγκεκριμένα βήματα της επέμβασης όπως παραδείγματος χάριν στην συνύπαρξη αστιγματισμού.
Ποιες είναι και πόσο συχνές είναι οι επιπλοκές μετά την επέμβαση;
Καταρράκτης ματιών επιπλοκές
Όπως και σε κάθε χειρουργική επέμβαση, η επέμβαση για την αφαίρεση του καταρράκτη μπορεί να έχει ορισμένες επιπλοκές, οι οποίες όμως είναι εξαιρετικά σπάνιες. Συγκεκριμένα, μπορεί να εμφανιστεί μόλυνση ή αιμορραγία στο μάτι, ενώ υπάρχει επίσης πιθανότητα να γίνει αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς χιτώνα, του φωτοευαίσθητου ιστού στο εσωτερικό. Η πιθανότητα επιπλοκής μειώνεται δραματικά με τη σωστή προεγχειρητική μελέτη και την τήρηση των μετεγχειρητικών οδηγιών.
Επιπλέον, μερικοί άνθρωποι μπορεί να εμφανίσουν λίγο καιρό μετά την επέμβαση, τον λεγόμενο δευτερογενή καταρράκτη, μία θολερότητα δηλαδή στο πίσω μέρος του περιφακίου που αποτελεί το εξωτερικό περίβλημα του φυσικού φακού και χρησιμεύει στην στήριξη του ενδοφακού που τοποθετείται στην επέμβαση καταρράκτη. Σε αυτή την περίπτωση, η όραση θολώνει και πάλι, αλλά μπορεί να διορθωθεί χωρίς χειρουργείο με τη βοήθεια laser.
Ποια είναι η διαδικασία αποθεραπείας μετά την επέμβαση;
Ο χρόνος ανάρρωσης μετά από ένα χειρουργείο για την αφαίρεση καταρράκτη εξαρτάται από το είδος της επέμβασης που έγινε, αλλά συνήθως η όραση στο μάτι βελτιώνεται μέσα σε λίγες ημέρες.
Τις πρώτες μια ή δύο ημέρες μετά τη χειρουργική επέμβαση, μπορεί να υπάρχουν ακόμη ενοχλήσεις, όπως:
- Φαγούρα
- Ευαισθησία στο φως
- Θολή όραση
- Δακρύρροια
Επίσης για μερικές εβδομάδες μετά την επέμβαση μπορεί να χρειαστεί η χρήση οφθαλμικών σταγόνων για τη γρηγορότερη επούλωση του ματιού, αποτροπή της μόλυνσης και ρύθμιση της πίεσης στο μάτι.
Τέλος, κατά τις εβδομάδες ανάρρωσης πρέπει να αποφεύγονται τα εξής:
- Άγγιγμα των ματιών
- Σκύψιμο
- Κουβάλημα μεγάλου βάρους
- Δραστηριότητες που μπορεί να προκαλέσουν τραυματισμό στο μάτι
- https://www.webmd.com/eye-health/cataracts/what-are-cataracts
- https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/cataracts/symptoms-causes/syc-20353790