Θυρεοειδής: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε
Ο θυρεοειδής είναι ένας εξαιρετικά σημαντικός ενδοκρινής αδένας, ο θυρεοειδής συνθέτει, αποθηκεύει και απελευθερώνει στο αίμα τις θυρεοειδικές ορμόνες, που ρυθμίζουν πολλές λειτουργίες του μεταβολισμού. Οι ορμόνες αυτές είναι αναγκαίες για τη σωστή λειτουργία όλων των ιστών και των οργάνων του σώματος. Ο θυρεοειδής ρυθμίζει την ομοιοστασία της ενέργειας μας, τις καύσεις και τον μεταβολισμό, τη θερμοκρασία του σώματος, την ανάπτυξη και έμμεσα την ψυχική μας υγεία και ισορροπία.
Τι είναι ο θυρεοειδής;
Ο θυρεοειδής είναι ένας μικρός αδένας σε σχήμα πεταλούδας (δύο λοβοί), ο οποίος αποτελεί μέρος του ενδοκρινικού συστήματος. Βρίσκεται στη βάση του λαιμού και είναι υπεύθυνος για την απελευθέρωση των θυρεοειδικών ορμονών, οι οποίες ελέγχουν τον ρυθμό του μεταβολισμού και της καλσιτονίνης που συμμετέχει στην ομοιοστασία των οστών.
Μεταβολισμός είναι η σύνθετη διαδικασία που το σώμα μας μετατρέπει τη τροφή σε ενέργεια. Όλα τα κύτταρα μας χρειάζονται ενέργεια. Συνεπώς οι θυρεοειδικές ορμόνες που ελέγχουν τον ρυθμό του μεταβολισμού επηρεάζουν όλα τα κύτταρα και ιστούς του σώματος.
Συγκεκριμένα επηρεάζουν:
- Τον ρυθμό που καταναλώνουμε θερμίδες (ενέργεια) και έτσι την αύξηση ή απώλεια σωματικού βάρους, τον λεγόμενο μεταβολικό ρυθμό
- Την αύξηση ή την επιβράδυνση της καρδιακής συχνότητας, δηλαδή τους παλμούς της καρδιάς
- Τη θερμοκρασία του σώματος
- Την κινητικότητα του γαστρεντερικού συστήματος, προκαλώντας αύξηση ή επιβράδυνση (δυσκοιλιότητα) αυτού
- Τη συσπαστικοτητα των μυών
- Την ομοιοστασία δέρματος και οστών μέσω ρύθμισης του ρυθμού απόπτωσης των κυττάρων (φυσιολογική διαδικασία)
- Την ανάπτυξη του εγκεφάλου στα έμβρυα και βρέφη
Οι ορμόνες που απελευθερώνει ο θυρεοειδής αδένας ονομάζονται θυρεοειδικές ορμόνες. Αυτές είναι η θυροξίνη (Τ4), η τριιωδοθυρονίνη (Τ3), η ανάστροφη ή αντίστροφη τριιωδοθυρονίνη (RT3) και η καλσιτονίνη (CT). Ο θυρεοειδής παράγει περίπου 80% Τ4 και 20% Τ3. Η ελεύθερη Τ3 είναι η ενεργή ορμόνη και μετατρέπεται από τη Τ4 σε συγκεκριμένα όργανα του σώματος. Η έκκριση των θυρεοειδικών ορμονών ελέγχεται από τον εγκέφαλο και συγκεκριμένα τον αδένα της υπόφυσης μέσω της έκκρισης TSH ορμόνης. Είναι ένα ανάδρομο (feedback) σύστημα που βοηθά στην προσαρμογή στις ανάγκες του σώματος.
Η σωστή λειτουργία του θυρεοειδούς εξαρτάται από την επαρκή πρόσληψη ιωδίου μέσω της διατροφής.
Ποια είναι τα αίτια των διαταραχών του θυρεοειδούς;
Στη σύγχρονη εποχή παρατηρείται αύξηση των παθήσεων του θυρεοειδούς, λόγω περιβαλλοντικών παραγόντων (ενδοκρινικοί διαταράκτες, μόλυνση περιβάλλοντος, ραδιενέργεια), διατροφικών συνηθειών, αλλά και λόγω ύπαρξης σύγχρονων διαγνωστικών μέσων για τον έλεγχο τους.
Συχνά όμως δεν γίνονται άμεσα αντιληπτές λόγω των μη ειδικών συμπτωμάτων τους.
Οι διαταραχές του θυρεοειδούς είναι πολύ συχνές, εμφανίζονται σε ποσοστό πάνω από το 10% του πληθυσμού, με τις γυναίκες να υπερισχύουν.
Οι διαταραχές του θυρεοειδούς μπορούν να προκαλέσουν είτε υπερβολική είτε ανεπαρκή παραγωγή των θυρεοειδικών ορμονών. Όταν ο θυρεοειδής είναι υπερδραστήριος, παράγονται υπερβολικές ποσότητες ορμονών, με αποτέλεσμα το σώμα να χρησιμοποιεί την ενέργεια πιο γρήγορα απ’ ότι θα έπρεπε (υπερθυρεοειδισμός). Αντιθέτως, όταν ο θυρεοειδής είναι υπολειτουργικός, δεν παράγονται αρκετές ορμόνες, με αποτέλεσμα το σώμα να χρησιμοποιεί την ενέργεια πιο αργά απ’ ότι θα έπρεπε (υποθυρεοειδισμός).
Ο υπερθυρεοειδισμός μπορεί να προκληθεί από τα εξής:
- Νόσος του Graves (αυτοάνοση πάθηση)
- Όζους στο θυρεοειδή
- Θυρεοειδίτιδα (φλεγμονή του θυρεοειδούς)
- Επιλόχειος θυρεοειδίτιδα
- Υπερβολική πρόσληψη ιωδίου από τη διατροφή ή φάρμακα
- Υπερθεραπεία του υποθυρεοειδισμού
- Καλοήθης όγκος στην υπόφυση
Ενώ τα αίτια του υποθυρεοειδισμού περιλαμβάνουν τα εξής:
- Θυρεοειδίτιδα Χασιμότο (αυτοάνοση πάθηση)
- Θυρεοειδίτιδα (φλεγμονή)
- Ανεπάρκεια ιωδίου
- Προβλήματα στη λειτουργία του θυρεοειδή από τη γέννηση
- Υπερθεραπεία υπερθυρεοειδισμού
- Αφαίρεση θυρεοειδούς αδένα
Διαταραχές στη λειτουργία του θυρεοειδή μπορεί να προκαλέσει και ο καρκίνος του θυρεοειδή, ο οποίος είναι από τους πιο συχνούς, με ποσοστό 2% του παγκόσμιου πληθυσμού να νοσεί από αυτό.
Ποια είναι τα συμπτώματα των διαταραχών του θυρεοειδούς;
Η διαταραχή έκκρισης των θυρεοειδικών ορμονών εκδηλώνουν πολλαπλά συμπτώματα, αναλόγως αν λειτουργεί περισσότερο (υπερθυρεοειδισμός) ή λιγότερο (υποθυρεοειδισμός).
Μερικά από τα συμπτώματα του υπερθυρεοειδισμού είναι τα εξής:
- Ευερεθιστικότητα ή κυκλοθυμία
- Τριχόπτωση
- Απώλεια βάρους
- Γρήγορος και ακανόνιστος καρδιακός ρυθμός (ταχυπαλμία)
- Προβλήματα ύπνου
- Ευαισθησία στη θερμότητα
- Μυϊκή αδυναμία και τρέμουλο
- Κούραση
- Αυξημένη όρεξη
- Αλλαγές στην έμμηνο ρύση (απουσία εμμήνου ρύσης ή πολύ ελαφριά αιμορραγία)
Μερικά από τα συμπτώματα του υποθυρεοειδισμού είναι τα εξής:
- Ευαισθησία στο κρύο
- Κούραση
- Ξηροδερμία
- Προβλήματα ύπνου
- Δυσκολία συγκέντρωσης
- Κατάθλιψη
- Πόνος στις αρθρώσεις και στους μυς
- Πρόσληψη βάρους
- Βραχνή φωνή
- Εύθραυστα μαλλιά
- Χλωμό δέρμα
- Πρήξιμο στο πρόσωπο, χέρια ή πόδια
- Διευρυμένος θυρεοειδής αδένας (βρογχοκήλη)
- Βαριά ή ακανόνιστη έμμηνος ρύση
Πώς γίνεται η διάγνωση των διαταραχών του θυρεοειδούς;
Προκειμένου να γίνει διάγνωση μιας διαταραχής του θυρεοειδούς, ο ενδοκρινολόγος θα λάβει ιατρικό ιστορικό, και θα προχωρήσει σε φυσική εξέταση του θυρεοειδούς.
Πέρα από τη φυσική εξέταση, που περιλαμβάνει την ψηλάφηση του θυρεοειδούς συχνά θα ακολουθήσει και υπέρηχος θυρεοειδούς, έπειτα ο ενδοκρινολόγος σας θα σας συνταγογραφήσει εργαστηριακές εξετάσεις για τη διάγνωση του προβλήματος. Αυτές περιλαμβάνουν:
- Εξέταση αίματος για τον έλεγχο των επιπέδων των θυρεοειδικών ορμονών Τ3 και Τ4
- Εξέταση αίματος για τον έλεγχο των επιπέδων της θυρεοτρόπου ορμόνης (TSH), η οποία ρυθμίζει την απελευθέρωση των θυρεοειδικών ορμονών
- Σπανιότερα μπορεί να χρειαστεί σάρωση θυρεοειδούς (σπινθηρογράφημα)
- Σε ειδικές περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί βιοψία/παρακέντηση όζου θυρεοειδούς για την ανίχνευση καρκίνου του θυρεοειδούς
Ποιες είναι οι θεραπείες των διαταραχών του θυρεοειδούς;
Η θεραπεία που θα ακολουθηθεί εξαρτάται από το πρόβλημα, τη σοβαρότητα αυτού και τα συμπτώματα που εμφανίζονται. Οι βασικές θεραπευτικές επιλογές για τις διαταραχές του θυρεοειδούς είναι οι εξής:
Φαρμακευτική αγωγή
Μερικά από τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία των διαταραχών του θυρεοειδούς είναι τα εξής:
- Αντιθυρεοειδικά φάρμακα, τα οποία εμποδίζουν την ικανότητα του θυρεοειδούς να παράγει ορμόνες και χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις υπερθυρεοειδισμού
- Β-αναστολείς, που βοηθούν στην ανακούφιση των συμπτωμάτων του υπερθυρεοειδισμού χωρίς να αντιμετωπίζουν όμως το πρόβλημα
- Ραδιενεργό ιώδιο, το οποίο χρησιμοποιείται σε χαμηλές δόσεις για την καταστροφή του υπερδραστήριου θυρεοειδή ή του καρκινικού ιστού
- Φάρμακα θυρεοειδικών ορμονών χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του υποθυρεοειδισμού ή στην περίπτωση που κάποιος έχει αφαιρέσει τον θυρεοειδή
Χειρουργική επέμβαση
Η χειρουργική επέμβαση αφαίρεσης του θυρεοειδούς αδένα ή αλλιώς θυρεοειδεκτομή είναι μια από τις επιλογές θεραπείας των διαταραχών του θυρεοειδή (κυρίως υπερθυρεοειδισμού) και η πιο συχνή μέθοδος θεραπείας στην περίπτωση καρκίνου του θυρεοειδούς.
Θυρεοειδής και εγκυμοσύνη
Οι θυρεοειδικές ορμόνες παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο για την ανάπτυξη του εγκεφάλου και του νευρικού συστήματος του εμβρύου, ιδιαίτερα κατά το πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης. Κατά αυτή τη χρονική περίοδο, η ανθρώπινη χοριακή γοναδοτροπίνη (hCG) και τα οιστρογόνα προκαλούν αύξηση των επιπέδων των θυρεοειδικών ορμονών στο αίμα της εγκύου, με αποτέλεσμα ο θυρεοειδής να διογκώνεται ελαφρώς.
Λόγω αυτής της αύξησης στα επίπεδα των θυρεοειδικών ορμονών που παρατηρείται κατά την εγκυμοσύνη, η διάγνωση των διαταραχών του θυρεοειδούς μπορεί να είναι πιο δύσκολη.
Εάν μια γυναίκα εμφανίζει υπερθυρεοειδισμό, ο οποίος έχει αφεθεί χωρίς θεραπεία κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, αυτός μπορεί να οδηγήσει σε επιπλοκές, όπως η αποβολή του εμβρύου, ο πρόωρος τοκετός, το χαμηλό βάρος γέννησης, κλπ. Σε σπάνιες περιπτώσεις, η νόσος Graves μπορεί να επηρεάσει και τον θυρεοειδή του βρέφους, προκαλώντας ανεπιθύμητα συμπτώματα σε αυτόν.
Στην περίπτωση που μια γυναίκα εμφανίζει σοβαρό υποθυρεοειδισμό, ο οποίος έχει αφεθεί δίχως θεραπεία κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, μπορεί να προκύψουν επιπλοκές, όπως η προεκλαμψία, η αναιμία, η θνησιγενεία, κλπ. Επιπλέον, λόγω του πολύ σημαντικού ρόλου των θυρεοειδικών ορμονών, ο υποθυρεοειδισμός που δεν αντιμετωπίζεται κατά το πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλό IQ του παιδιού και προβλήματα στην ανάπτυξη.
Τέλος, η επιλόχεια θυρεοειδίτιδα μπορεί να επηρεάσει τις γυναίκες κατά τον πρώτο χρόνο μετά τον τοκετό, ιδιαίτερα όσες έχουν διαβήτη τύπου 1.
Συνοψίζοντας, ο θυρεοειδής αδένας είναι μέρος του ενδοκρινικού συστήματος και ευθύνεται για την παραγωγή των θυρεοειδικών ορμονών, οι οποίες ελέγχουν πολλές ζωτικές λειτουργίες στο ανθρώπινο σώμα.
Διάφορες καταστάσεις μπορεί να οδηγήσουν σε απορρύθμιση της ομαλής λειτουργίας του θυρεοειδή, η οποία έχει ως αποτέλεσμα είτε την παραγωγή υπερβολικής ποσότητας θυρεοειδικών ορμονών (υπερθυρεοειδισμός) είτε την παραγωγή λιγότερης ποσότητας αυτών απ’ ό,τι χρειάζεται (υποθυρεοειδισμός). Οι διαταραχές του θυρεοειδούς αντιμετωπίζονται συνήθως μέσω λήψης φαρμακευτικής αγωγής ή θυρεοειδεκτομής.
Άτομα που έχουν οικογενειακό ιστορικό θυρεοειδικής νόσου, κάποια αυτοάνοση πάθηση ή λαμβάνουν φάρμακα με υψηλή περιεκτικότητα σε ιώδιο θεωρείται πως αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο για ανάπτυξη κάποιας διαταραχής του θυρεοειδούς και γι’ αυτό συνιστάται να πραγματοποιούν τακτικούς ελέγχους.
Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης στην περίπτωση που υπάρχει κάποια διαταραχή του θυρεοειδούς, καθώς αν αυτή αφεθεί χωρίς θεραπεία μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές επιπλοκές υγείας για τη μητέρα, αλλά και για το παιδί.
- https://www.btf-thyroid.org/what-is-thyroid-disorder
- https://www.endocrineweb.com/conditions/thyroid-nodules/thyroid-gland-controls-bodys-metabolism-how-it-works-symptoms-hyperthyroi