Τι είναι η ατοπική δερματίτιδα;

Πέτσας Κωνσταντίνος MD

Δερματολόγος - Αφροδισιολόγος

11 Ιαν 2024

Η ατοπική δερματίτιδα (ΑΔ) είναι μια διαδεδομένη μορφή εκζέματος, που επηρεάζει σημαντικό αριθμό ατόμων παγκοσμίως. Η ατοπική δερματίτιδα χαρακτηρίζεται από τη χρόνια φύση της, με τα συμπτώματα να επαναλαμβάνονται για παρατεταμένες περιόδους και συχνά να συνυπάρχουν με άλλες μορφές εκζέματος. 

Τι είναι η ατοπική δερματίτιδα;

Η ατοπική δερματίτιδα, κοινώς γνωστή ως έκζεμα, είναι μια χρόνια φλεγμονώδης δερματική πάθηση που χαρακτηρίζεται από ξηρά, κνησμώδη και φλεγμονώδη σημεία του δέρματος. Πιστεύεται ότι προκαλείται από ένα συνδυασμό γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων, με αποτέλεσμα μια μη φυσιολογική ανοσολογική απόκριση και μια διαταραγμένη λειτουργία του δερματικού φραγμού. Η ατοπική δερματίτιδα μπορεί να ποικίλλει σε σοβαρότητα και μπορεί να αναζωπυρώνεται περιοδικά, προκαλώντας δυσφορία και επηρεάζοντας την ποιότητα ζωής των πασχόντων. Προσβάλλει συνήθως τα βρέφη και τα παιδιά, αλλά μπορεί επίσης να επιμείνει και στην ενήλικη ζωή.

Ποια τα αίτια της ατοπικής δερματίτιδας;

Τα αίτια της ατοπικής δερματίτιδας είναι πολυπαραγοντικά και περιλαμβάνουν ένα συνδυασμό γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Αν και τα ακριβή αίτια δεν είναι πλήρως κατανοητά, αρκετοί βασικοί παράγοντες συμβάλλουν στην ανάπτυξή της:

• Γενετική προδιάθεση

Τα άτομα με ατοπική δερματίτιδα έχουν συχνά οικογενειακό ιστορικό αλλεργικών παθήσεων, όπως άσθμα, αλλεργική ρινίτιδα ή τροφικές αλλεργίες. Ορισμένα γονίδια που σχετίζονται με τη λειτουργία του δερματικού φραγμού και την ανοσολογική απόκριση πιστεύεται ότι παίζουν ρόλο στην αύξηση της ευαισθησίας στην ατοπική δερματίτιδα.

• Διαταραγμένη λειτουργία του δερματικού φραγμού

Τα άτομα με ατοπική δερματίτιδα έχουν υποβαθμισμένο δερματικό φραγμό, ο οποίος επιτρέπει τη διαφυγή της υγρασίας και την ευκολότερη διείσδυση αλλεργιογόνων και ερεθιστικών ουσιών στο δέρμα. Αυτό οδηγεί σε ξηρότητα, ευαισθησία και φλεγμονή.

• Ανώμαλη ανοσολογική απόκριση

Η ατοπική δερματίτιδα σχετίζεται με μια υπερδραστήρια ανοσολογική απόκριση. Το ανοσοποιητικό σύστημα αντιδρά σε εκλυτικά αίτια, όπως αλλεργιογόνα ή ερεθιστικά, απελευθερώνοντας φλεγμονώδεις ουσίες, με αποτέλεσμα την ερυθρότητα, τον κνησμό και την φλεγμονή του δέρματος.

• Περιβαλλοντικοί παράγοντες

Διάφοροι περιβαλλοντικοί παράγοντες μπορούν να πυροδοτήσουν ή να επιδεινώσουν τα συμπτώματα της ατοπικής δερματίτιδας. Σε αυτούς μπορεί να περιλαμβάνεται η έκθεση σε αλλεργιογόνα (όπως γύρη, ακάρεα σκόνης, τρίχωμα κατοικίδιων ζώων), ερεθιστικά (όπως ορισμένα υφάσματα, σαπούνια ή χημικές ουσίες), αλλαγές στη θερμοκρασία ή την υγρασία και στρες.

• Δυσβίωση του μικροβιώματος του δέρματος

Η ισορροπία των μικροοργανισμών στο δέρμα, γνωστή ως μικροβίωμα του δέρματος, μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη και τη σοβαρότητα της ατοπικής δερματίτιδας. Διαταραχές στη σύνθεση και την ποικιλομορφία του μικροβιώματος μπορεί να συμβάλλουν στη φλεγμονή του δέρματος και στη μειωμένη λειτουργία του φραγμού.

Ποια είναι τα συμπτώματα της ατοπικής δερματίτιδας;

Τα συμπτώματα της ατοπικής δερματίτιδας μπορεί να διαφέρουν σε σοβαρότητα και παρουσίαση από άτομο σε άτομο. Τα συνήθη συμπτώματα περιλαμβάνουν:

• Ξηρό δέρμα
• Κνησμό
• Ερυθρότητα 
• Εξάνθημα
• Οίδημα
• Ρωγμές ή σχισμές
• Διαρροή ή έκκριση
• Αποχρωματισμό του δέρματος: Με την πάροδο του χρόνου, οι περιοχές του δέρματος που έχουν προσβληθεί από ατοπική δερματίτιδα μπορεί να γίνουν πιο σκούρες ή πιο ανοιχτές από το υπόλοιπο δέρμα
• Διαταραχές του ύπνου: Ο έντονος κνησμός και η δυσφορία μπορεί να διαταράξουν τις συνήθειες του ύπνου, οδηγώντας σε κόπωση και ευερεθιστότητα

Ποια η διάγνωση της ατοπικής δερματίτιδας; 

Η διάγνωση της ατοπικής δερματίτιδας τίθεται συνήθως με βάση έναν συνδυασμό παραγόντων, συμπεριλαμβανομένου του ιατρικού ιστορικού του ασθενούς, της φυσικής εξέτασης του δέρματος και, σε ορισμένες περιπτώσεις, πρόσθετων εξετάσεων. 

Τα ακόλουθα στοιχεία εμπλέκονται στη διάγνωση της ατοπικής δερματίτιδας:

• Ιατρικό ιστορικό

Ο δερματολόγος θα ρωτήσει για τα συμπτώματα του ασθενούς, τη διάρκεια και τη συχνότητά τους, τυχόν εκλυτικά αίτια που επιδεινώνουν τα συμπτώματα και τυχόν προσωπικό ή οικογενειακό ιστορικό αλλεργιών, άσθματος ή εκζέματος.

• Φυσική εξέταση

Ο δερματολόγος θα εξετάσει το δέρμα, αναζητώντας τα τυπικά σημάδια της ατοπικής δερματίτιδας. Θα αξιολογήσει επίσης την κατανομή και το πρότυπο των προσβεβλημένων περιοχών.

• Εξάλειψη άλλων καταστάσεων

Ο δερματολόγος μπορεί να αποκλείσει άλλες δερματικές παθήσεις με παρόμοια συμπτώματα, όπως δερματίτιδα εξ επαφής, ψωρίαση ή μυκητιασικές λοιμώξεις. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει πρόσθετες εξετάσεις ή διαβουλεύσεις με δερματολόγους ή αλλεργιολόγους.

• Δοκιμές αλλεργίας

Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να συνιστάται η διενέργεια αλλεργικών εξετάσεων για τον εντοπισμό συγκεκριμένων αλλεργιογόνων που μπορεί να πυροδοτούν ή να επιδεινώνουν τα συμπτώματα της ατοπικής δερματίτιδας. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει τεστ δερματικού τσιμπήματος ή εξετάσεις αίματος για την ανίχνευση ειδικών αντισωμάτων IgE.

Ποια η αντιμετώπιση της ατοπικής δερματίτιδας;

Ενώ η ατοπική δερματίτιδα δεν μπορεί να θεραπευτεί, διάφορες θεραπευτικές επιλογές αποσκοπούν στη διαχείριση των συμπτωμάτων, στη μείωση της φλεγμονής και στην πρόληψη των εξάρσεων. 

Αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Ενυδατικές κρέμες: Η τακτική εφαρμογή ενυδατικών προϊόντων βοηθά στην ενυδάτωση του δέρματος και στη διατήρηση της λειτουργίας του φραγμού του, μειώνοντας την ξηρότητα και τον κνησμό
• Τοπικά κορτικοστεροειδή: Αυτά τα αντιφλεγμονώδη φάρμακα συνταγογραφούνται συνήθως για τον έλεγχο του κνησμού, της ερυθρότητας και της φλεγμονής κατά τη διάρκεια των εξάρσεων και διατίθενται σε διάφορες εντάσεις και μορφές
• Τοπικοί αναστολείς καλσινευρίνης: Μπορεί να συνιστώνται μη στεροειδείς κρέμες ή αλοιφές, ειδικά για τις ευαίσθητες περιοχές, για τη μείωση της φλεγμονής και του κνησμού
• Αντιισταμινικά: Τα από του στόματος αντιισταμινικά μπορούν να βοηθήσουν στην ανακούφιση του κνησμού και να προάγουν τον καλύτερο ύπνο, ιδίως εάν ο κνησμός επιδεινώνεται κατά την διάρκεια της νύχτας
• Υγρά περιτυλίγματα και επίδεσμοι: Αυτές οι τεχνικές μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να ενισχύσουν την απορρόφηση των ενυδατικών προϊόντων και των φαρμάκων, ενώ παράλληλα παρέχουν ένα δροσιστικό αποτέλεσμα που μπορεί να βοηθήσει στην μείωση του κνησμού
• Αποφυγή εκλυτικών παραγόντων: Ο εντοπισμός και η αποφυγή συγκεκριμένων εκλυτικών παραγόντων, όπως ορισμένα υφάσματα, αλλεργιογόνα ή ερεθιστικά, μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη των εξάρσεων
• Φωτοθεραπεία: Σε ορισμένες περιπτώσεις, η ελεγχόμενη έκθεση σε υπεριώδες φως (UVA ή UVB) υπό ιατρική παρακολούθηση μπορεί να είναι ευεργετική για τη διαχείριση των συμπτωμάτων
• Συστηματική φαρμακευτική αγωγή: Για τις σοβαρές περιπτώσεις που δεν ανταποκρίνονται σε άλλες θεραπείες, μπορεί να συνταγογραφηθούν φάρμακα από το στόμα ή ενέσιμα, όπως ανοσοκατασταλτικά ή βιολογικά φάρμακα

Είναι σημαντικό για τα άτομα με ατοπική δερματίτιδα να συνεργάζονται στενά με τους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης για την ανάπτυξη ενός εξατομικευμένου σχεδίου θεραπείας που να ανταποκρίνεται στις συγκεκριμένες ανάγκες τους.

Συμπερασματικά, η ατοπική δερματίτιδα είναι μια χρόνια πάθηση που απαιτεί μακροχρόνια διαχείριση. Με την κατανόηση των αιτιών, των συμπτωμάτων, της διάγνωσης και των θεραπευτικών επιλογών, τα άτομα μπορούν να λάβουν προληπτικά μέτρα για τον έλεγχο των συμπτωμάτων τους και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους. Παρόλο που επί του παρόντος δεν υπάρχει θεραπεία για την ατοπική δερματίτιδα, η συνεχιζόμενη έρευνα και οι εξελίξεις στη δερματολογία παρέχουν ελπίδα για μελλοντικές ανακαλύψεις που μπορεί να προσφέρουν ακόμη πιο αποτελεσματικές θεραπείες.

Είναι ζωτικής σημασίας για τα άτομα με ατοπική δερματίτιδα να δίνουν προτεραιότητα στην αυτοφροντίδα, να αναζητούν υποστήριξη από επαγγελματίες υγείας και να καλλιεργούν ένα ισχυρό σύστημα υποστήριξης. Με το σωστό συνδυασμό ιατρικών παρεμβάσεων, προσαρμογών στον τρόπο ζωής και συναισθηματικής υποστήριξης, είναι δυνατόν να αντιμετωπιστούν με επιτυχία οι προκλήσεις που θέτει η ατοπική δερματίτιδα και να ζήσουν μια ικανοποιητική ζωή.

Ο Πέτσας Κωνσταντίνος είναι Δερματολόγος - Αφροδισιολόγος με ιδιωτικά ιατρεία στα Ιλίσια, στην Αγία Παρασκευή και στην Κηφισιά. Απέκτησε το πτυχίο Ιατρικής από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και ειδικεύτηκε στη Δερματολογία - Αφροδισιολογία στο Νοσοκομείο Αφροδίσιων και Δερματικών Νόσων "Ανδρέας Συγγρός". Έχει εξειδικευτεί στη Δερμ