Χοληστερίνη, από τι επηρεάζεται
Η χοληστερίνη είναι απαραίτητη για την καλή υγεία του ανθρώπινου οργανισμού. Όταν όμως τα επίπεδά της στο αίμα αυξάνονται άνω των φυσιολογικών ορίων, τότε μπορεί να αυξηθεί ο κίνδυνος καρδιαγγειακών παθήσεων, όπως το έμφραγμα.
Τι είναι η χοληστερίνη;
Η χοληστερίνη, ή αλλιώς χοληστερόλη, είναι μια κηρώδης ουσία, η οποία κυκλοφορεί στο αίμα και είναι απαραίτητη για την παραγωγή υγιών κυττάρων, βιταμινών, ορμονών και άλλων ουσιών που βοηθούν στην πέψη των τροφών.
Το ανθρώπινο σώμα παράγει όλη τη χοληστερόλη που χρειάζεται για τις διεργασίες αυτές στο ήπαρ. Ωστόσο, η χοληστερόλη βρίσκεται και σε πολλές τροφές ζωικής προέλευσης, όπως το κόκκινο κρέας, τα γαλακτοκομικά προϊόντα και τα αυγά. Η υπερβολική κατανάλωση αυτών των τροφών έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των επιπέδων της χοληστερόλης στο αίμα.
Η υψηλή χοληστερόλη μπορεί να προκαλέσει εναποθέσεις λίπους (πλάκα) στα αιμοφόρα αγγεία, οι οποίες δυσκολεύουν με την πάροδο του χρόνου τη σωστή κυκλοφορία του αίματος και μπορεί να προκαλέσουν διάφορα προβλήματα στο καρδιαγγειακό σύστημα, όπως η στεφανιαία νόσος.
Ποια είναι τα είδη χοληστερίνης;
Για να μπορέσει η χοληστερίνη να μεταφερθεί από και προς τα κύτταρα στο σώμα, μέσω της κυκλοφορίας του αίματος, πρέπει να συνδεθεί με πρωτεΐνες. Ο συνδυασμός αυτών των πρωτεϊνών με τη χοληστερίνη οδηγεί στο σχηματισμό των λιποπρωτεϊνών. Υπάρχουν 2 είδη λιποπρωτεϊνών:
- Λιποπρωτεΐνη χαμηλής πυκνότητας (LDL)
Το είδος αυτό ονομάζεται επίσης «κακή» χοληστερίνη, επειδή τα υψηλά επίπεδά της στο αίμα μπορεί να προκαλέσουν τη συσσώρευσης πλάκας στα τοιχώματα των αρτηριών και να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων.
- Λιποπρωτεΐνη υψηλής πυκνότητας (HDL)
Το είδος αυτό ονομάζεται επίσης «καλή» χοληστερίνη, καθώς συγκεντρώνει την περίσσεια της χοληστερίνης σε διάφορα μέρη του σώματος και την μεταφέρει πίσω στο ήπαρ, όπου αυτή αποβάλλεται από το σώμα. Τα υψηλά επίπεδα της HDL χοληστερίνης μπορούν, σε αντίθεση με την LDL, να μειώσουν τον κίνδυνο για καρδιαγγειακές παθήσεις.
Πολλές φορές κατά τη μέτρηση των επιπέδων χοληστερίνης στο αίμα, μετράται και η λιποπρωτεΐνη πολύ χαμηλής πυκνότητας (VLDL). Το είδος αυτό μοιάζει πολύ με την λιποπρωτεΐνη χαμηλής πυκνότητας (LDL), αλλά αντί για χοληστερίνη, μεταφέρει τριγλυκερίδια στα κύτταρα. Τα τριγλυκερίδια είναι ένα είδος λίπους, που το σώμα χρησιμοποιεί για την παραγωγή ενέργειας. Ο συνδυασμός των υψηλών επιπέδων τριγλυκεριδιών με τα υψηλά επίπεδα LDL χοληστερίνης ή/και χαμηλά επίπεδα HDL χοληστερίνης μπορεί να αυξήσει περαιτέρω τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων.
Ποια είναι τα φυσιολογικά επίπεδα χοληστερίνης;
Τα επίπεδα χοληστερίνης στο αίμα ενός ανθρώπου μετρώνται συνήθως σε χιλιοστόγραμμα ανά δεκάλιτρο αίματος (mg/dL). Τα φυσιολογικά επίπεδα εξαρτώνται από την ηλικία και το φύλο ενός ανθρώπου.
Συγκεκριμένα, για τα παιδιά (κάτω των 19 ετών), οι φυσιολογικές τιμές χοληστερίνης είναι οι εξής:
- Ολική χοληστερίνη: Χαμηλότερη από 170 mg/dL
- HDL χοληστερίνη: Υψηλότερη από 45 mg/dL
- LDL χοληστερίνη: Χαμηλότερη από 110 mg/dL
Όσον αφορά τους ενήλικες (20 ετών και άνω), οι τιμές αυτές διαφέρουν ελάχιστα:
- Ολική χοληστερίνη: Μεταξύ των 125 και 200 mg/dL
- HDL χοληστερίνη: Γυναίκες: Υψηλότερη από 50 mg/dL - Άνδρες: Υψηλότερη από 40 mg/dL
- LDL χοληστερίνη: Χαμηλότερη από 100 mg/dL
Γενικά, όλοι οι άνθρωποι πρέπει να διατηρούν την LDL χοληστερίνη τους χαμηλή και την HDL χοληστερίνη υψηλή. Ιδανικά, η HDL χοληστερίνη στους ενήλικες πρέπει να είναι άνω των 60 mg/dL για να προσφέρει την καλύτερη δυνατή προστατευτική δράση.
Όταν η LDL ή η ολική χοληστερόλη είναι αυξημένες τότε ο κίνδυνος καρδιαγγειακών παθήσεων είναι επίσης αυξημένος. Εάν τα επίπεδα είναι ελαφρώς αυξημένα από τα φυσιολογικά τότε ενδεχομένως να μπορούν πιο εύκολα να διορθωθούν μέσω αλλαγών στον τρόπο ζωής και τη διατροφή. Εάν όμως τα επίπεδα είναι υπερβολικά αυξημένα, τότε μπορεί να χρειαστεί αντιμετώπιση μέσω φαρμακευτικής αγωγής.
Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν τη χοληστερίνη;
Ο καθένας μπορεί να εμφανίσει αυξημένα επίπεδα χοληστερίνης, αλλά υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο αυτόν, όπως:
- Ανθυγιεινή διατροφή
Η υπερβολική κατανάλωση τροφών με υψηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα ή τρανς λιπαρά, όπως τα επεξεργασμένα ή τηγανητά τρόφιμα, μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση των επιπέδων της χοληστερίνης.
- Παχυσαρκία
Η παχυσαρκία μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο ενός ανθρώπου να εμφανίσει υψηλή χοληστερίνη.
- Έλλειψη σωματικής άσκησης
Η σωματική άσκηση είναι εξαιρετικά ευεργετική, καθώς βοηθά στη μείωση των επιπέδων της LDL («κακής») χοληστερόλης και αύξηση των επιπέδων της HDL («καλής») χοληστερόλης.
- Κάπνισμα
Το κάπνισμα μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα της χοληστερόλης στο αίμα και να διευκολύνει τη συσσώρευσή της στα τοιχώματα των αρτηριών, αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο για διάφορες καρδιαγγειακές παθήσεις.
- Υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ
Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ αυξάνει την ολική χοληστερίνη ενός ανθρώπου.
- Ηλικία
Παρόλο που τα αυξημένα επίπεδα χοληστερίνης μπορούν να εμφανιστούν και στην παιδική ηλικία, είναι πιο συχνό να παρατηρούνται στους ενήλικες άνω των 40 ετών, καθώς με την πάροδο της ηλικίας το ήπαρ απομακρύνει λιγότερο αποτελεσματικά την LDL χοληστερίνη από το σώμα.
- Φύλο
Στις ηλικίες 20-39 ετών, οι άνδρες διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης υψηλής χοληστερίνης σε σχέση με τις γυναίκες. Ωστόσο, μετά την εμμηνόπαυση, ο κίνδυνος αυξημένης χοληστερίνης στις γυναίκες αυξάνεται, καθώς μειώνονται τα επίπεδα των γυναικείων ορμονών που προστατεύουν από την αύξηση αυτή.
- Οικογενειακό ιστορικό
Ορισμένες μεταλλάξεις σε γονίδια που μεταφέρονται από τους γονείς στα παιδιά μπορεί να οφείλονται για την εμφάνιση οικογενούς υπερχοληστερολαιμίας, η οποία χαρακτηρίζεται από αυξημένα επίπεδα χοληστερίνης στο αίμα λόγω αδυναμίας του σώματος να αποβάλει την περίσσεια της LDL χοληστερίνης.
- Ορισμένα φάρμακα
Τα υψηλά επίπεδα χοληστερίνης μπορεί να οφείλονται στη λήψη ορισμένων φαρμάκων για προβλήματα υγείας όπως η ακμή, ο καρκίνος, η υπέρταση, η λοίμωξη HIV, οι αρρυθμίες, ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, ο λύκος, ο υποθυρεοειδισμός, κλπ.
- Χρόνια νεφρική νόσος
Η χρόνια νεφρική νόσος χαρακτηρίζεται από τη μη φυσιολογική λειτουργία των νεφρών, η οποία μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο το σώμα χειρίζεται τη χοληστερίνη, γεγονός το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση των επιπέδων αυτής.
- Ηπατική νόσος
Το ήπαρ είναι υπεύθυνο για την παραγωγή και αποβολή της χοληστερόλης από το σώμα. Επομένως, όταν κάποιος έχει ηπατική νόσο και το ήπαρ δεν λειτουργεί φυσιολογικά, αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης υψηλής χοληστερίνης.
Ποιοι είναι οι κίνδυνοι από την υψηλή χοληστερίνη;
Η υψηλή χοληστερίνη μπορεί να έχει ως συνέπεια τη συσσώρευση της περίσσειας χοληστερίνης στα τοιχώματα των αιμοφόρων αγγείων και δημιουργία πλάκας (αθηροσκλήρωση), η οποία εμποδίζει τη φυσιολογική ροή του αίματος μέσα από τις αρτηρίες και μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα, όπως:
- Στηθάγχη
Η μειωμένη ροή του οξυγονωμένου αίματος προς την καρδιά μπορεί να προκαλέσει πόνο στο στήθος ή αλλιώς στηθάγχη.
- Έμφραγμα
Εάν οι εναποθέσεις πλάκας στις αρτηρίες μεγαλώσουν, τότε η περιοχή μπορεί να σπάσει και να σχηματιστεί ένας θρόμβος αίματος στην επιφάνεια της πλάκας. Ο θρόμβος του αίματος μπορεί να εμποδίσει πλήρως τη ροή του αίματος προς την καρδιά με αποτέλεσμα να εμφανίζεται καρδιακή προσβολή ή έμφραγμα.
- Εγκεφαλικό επεισόδιο
Το εγκεφαλικό επεισόδιο μπορεί να προκληθεί από το σχηματισμό ενός θρόμβου αίματος σε σημείο που εμποδίζει την κυκλοφορία του αίματος προς τον εγκέφαλο.
- Περιφερική αρτηριακή νόσος
Ο σχηματισμός αθηρωματικής πλάκας στις αρτηρίες των κάτω άκρων έχει ως αποτέλεσμα τη μη σωστή αιμάτωση αυτών και εμφάνιση της περιφερικής αρτηριακής νόσου.
- Καρωτιδική νόσος
Η καρωτιδική νόσος χαρακτηρίζεται από την απόφραξη των καρωτιδικών αρτηριών και οφείλεται στα αυξημένα επίπεδα χοληστερίνης που οδηγούν σε αθηροσκλήρωση.
Πώς αντιμετωπίζεται η υψηλή χοληστερίνη;
Εάν ένα άτομο διαγνωστεί με υψηλή χοληστερίνη, ο καρδιολόγος μπορεί να συστήσει αρχικά ορισμένες αλλαγές στον τρόπο ζωής για τη μείωσή της, όπως:
- Αύξηση της σωματικής άσκησης
- Μείωση της κατανάλωσης αλκοόλ
- Διακοπή του καπνίσματος
- Υιοθέτηση μιας υγιεινής και ισορροπημένης διατροφής
- Μείωση του σωματικού βάρους
- Καλής ποιότητας και επαρκής ύπνος
Εάν οι παραπάνω αλλαγές στον τρόπο ζωής δεν βοηθήσουν στην μείωση των επιπέδων της χοληστερίνης, τότε ο γιατρός μπορεί να συνταγογραφήσει ορισμένα φάρμακα, όπως:
- Στατίνες
Οι στατίνες είναι το πιο συνηθισμένο είδος φαρμάκων που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της υψηλής χοληστερίνης. Λειτουργούν παρεμποδίζοντας τη χρήση μιας ουσίας από το σώμα, που χρειάζεται για την παραγωγή της χοληστερίνης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η χοληστερίνη να αποβάλλεται από το αίμα μέσω του ήπατος.
- Αναστολείς απορρόφησης χοληστερίνης
Οι αναστολείς απορρόφησης χοληστερίνης βοηθούν στη μείωση των επιπέδων της χοληστερίνης στο αίμα μέσω περιορισμού της απορρόφησής αυτής από τη διατροφή.
- Ρητίνες δέσμευσης χολικών οξέων
Η χοληστερόλη χρησιμοποιείται από το ήπαρ για την παραγωγή χολικών οξέων, τα οποία είναι απαραίτητα για την πέψη. Οι ρητίνες δέσμευσης χολικών οξέων είναι φάρμακα που βοηθούν στη μείωση της χοληστερόλης μέσω δέσμευσης των χολικών οξέων, η οποία αναγκάζει το ήπαρ να χρησιμοποιήσει την περίσσεια χοληστερόλη για την παραγωγή περισσότερων χολικών οξέων.
- Αναστολείς PCSK9
Οι αναστολείς PCSK9 χορηγούνται σε ενέσιμη μορφή κάθε 2 με 4 εβδομάδες και βοηθούν στην απορρόφηση μεγαλύτερης ποσότητας LDL χοληστερίνης, γεγονός που συμβάλει στη μείωση των επιπέδων της συνολικής χοληστερίνης στο αίμα.
Η χοληστερίνη είναι μια απαραίτητη ουσία για τον ανθρώπινο οργανισμό. Ωστόσο, όταν τα επίπεδά της αυξάνονται υπερβολικά μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά καρδιαγγειακά προβλήματα. Για αυτό το λόγο είναι εξαιρετικά σημαντικό κάποιος που παρουσιάζει αυξημένη χοληστερίνη να συμβουλευτεί έναν γιατρό για την εύρεση του καλύτερου τρόπου αντιμετώπισής της, ο οποίος μπορεί να περιλαμβάνει είτε απλές αλλαγές στον τρόπο ζωής, όπως πιο υγιεινή διατροφή και άσκηση, είτε τη λήψη φαρμακευτικής αγωγής (πχ. στατίνες).
- https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/high-blood-cholesterol/diagnosis-treatment/drc-20350806
- https://www.nhs.uk/conditions/high-cholesterol/medicines-for-high-cholesterol/