Υπέρταση: Πως προκαλείται και ποια η αντιμετώπιση;

Dr. Μαργούτα Αναστασία MD, MSc, PhD

Παθολόγος

21 Μαϊ 2025

Υπέρταση (ή αλλιώς υψηλή αρτηριακή πίεση) είναι η κατάσταση κατά την οποία η πίεση του αίματος στα τοιχώματα των αγγείων, είναι σταθερά υψηλή (140/90 mmHg ή μεγαλύτερη). Πρόκειται για μια πολύ κοινή πάθηση, που σε περίπτωση που δεν αντιμετωπιστεί, μπορεί να οδηγήσει σε πολύ δυσμενή αποτελέσματα υγείας, όπως η καρδιακή προσβολή και το εγκεφαλικό επεισόδιο. Ο μοναδικός τρόπος για να μάθει κάποιος αν έχει υπέρταση, είναι η μέτρηση της αρτηριακής του πίεσης.

Παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο υπέρτασης είναι η ηλικία, η κληρονομικότητα, η παχυσαρκία, η αποχή από την άσκηση, το κάπνισμα και η υπερκατανάλωση αλκοόλ. Με αλλαγές στον τρόπο ζωής, όπως η υγιεινή διατροφή, η διακοπή του καπνίσματος και η άσκηση, η αρτηριακή πίεση συνήθως μειώνεται, ωστόσο, ορισμένα άτομα ενδέχεται να χρειαστούν και φαρμακευτική αγωγή.

Τι είναι η υπέρταση;

Όταν η δύναμη με την οποία το αίμα χτυπά στα τοιχώματα των αρτηριών είναι σταθερά υψηλή, τότε λέμε ότι ο ασθενής έχει υπέρταση. Η υψηλή αρτηριακή πίεση καταστρέφει μακροπρόθεσμα τις αρτηρίες και τα αιμοφόρα αγγεία, αυξάνοντας τον κίνδυνο σοβαρών επιπλοκών, όπως η καρδιακή προσβολή και το εγκεφαλικό.

Η υπέρταση, δεν προκαλεί συνήθως συμπτώματα και ως εκ τούτου η τακτική μέτρηση της αρτηριακής πίεσης κρίνεται πολύ σημαντική. Για τη διάγνωση της υπέρτασης χρειάζεται η μέτρηση της αρτηριακής πίεσης σε δύο διαφορετικές χρονικές στιγμές, σε δύο διαφορετικές ημέρες.

Σύμφωνα με το American College of Cardiology και την American Heart Association, η αρτηριακή πίεση ταξινομείται σε τέσσερις κατηγορίες ως ακολούθως:

• Φυσιολογική αρτηριακή πίεση: Η αρτηριακή πίεση που είναι 120/80 mmHg ή χαμηλότερη
• Υψηλή αρτηριακή πίεση: Η αρτηριακή πίεση που είναι 120 - 129 mmHg ή 80 mmHg ή χαμηλότερη
• Υπέρταση σταδίου 1: Η αρτηριακή πίεση που ο ανώτερος της αριθμός είναι 130 - 139 mmHg ή ο κατώτερος αριθμός της είναι 80 - 89 mmHg
• Υπέρταση σταδίου 2: Η αρτηριακή πίεση που ο ανώτερος αριθμός της είναι 140 mmHg ή μεγαλύτερος ή ο κατώτερος αριθμός της είναι 90 mmHg ή μεγαλύτερος

Σημειώνεται ότι κατά τη διάρκεια της ημέρας, η αρτηριακή πίεση μειώνεται και αυξάνεται ανάλογα με τη σωματική δραστηριότητα και άλλους παράγοντες, όπως το άγχος, αλλά αυτό θεωρείται φυσιολογικό.

Τι είναι η μεγάλη και η μικρή πίεση;

Η μεγάλη πίεση, ο πρώτος δηλαδή αριθμός που αποτυπώνεται στην ένδειξη της μέτρησης της αρτηριακής πίεσης, δείχνει την πίεση που ασκείται στις αρτηρίες, όταν η καρδιά χτυπά. Αυτό το είδος πίεσης ονομάζεται συστολική αρτηριακή πίεση.

Η μικρή πίεση, ο δεύτερος δηλαδή αριθμός που αποτυπώνεται στην ένδειξη της μέτρησης της αρτηριακής πίεσης, δείχνει την πίεση που ασκείται στις αρτηρίες, όταν η καρδιά χαλαρώνει. Αυτό το είδος πίεσης ονομάζεται διαστολική αρτηριακή πίεση.

Ποια τα αίτια της υπέρτασης;

Οι αιτίες της υπέρτασης, είναι ανάλογες με τον τύπο της υπέρτασης που έχει ο κάθε ασθενής.

Πρωτοπαθής υπέρταση (ιδιοπαθής υπέρταση)

Για την πρωτοπαθή υπέρταση συνήθως δεν υπάρχει ξεκάθαρη αιτία. Είναι μια κατάσταση που αναπτύσσεται με την πάροδο του χρόνου, κατά την οποία συσσωρεύεται πλάκα στις αρτηρίες (αθηροσκλήρωση), γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο υπέρτασης. Πιθανότερες αιτίες της πρωτοπαθούς υπέρτασης είναι η ανθυγιεινή διατροφή και η έλλειψη άσκησης.

Δευτεροπαθής υπέρταση

Η δευτεροπαθής υπέρταση εμφανίζεται ξαφνικά και είναι αποτέλεσμα κάποια υποκείμενης πάθησης ή ενός φαρμάκου. Οι παθήσεις και τα φάρμακα που δυνητικά μπορούν να οδηγήσουν σε δευτεροπαθή υπέρταση είναι:

• Εκ γενετής προβλήματα με τα αιμοφόρα αγγεία
• Αποφρακτική άπνοια ύπνου
• Προβλήματα με τον θυρεοειδή
• Νεφρική νόσος
• Πρωτοπαθής αλδοστερονισμός (σύνδρομο Conn)
• Όγκοι επινεφριδίων
• Χρήση παράνομων ναρκωτικών
• Φάρμακα για τον βήχα και το κρυολόγημα
• Κάπνισμα και άτμισμα
• Αναλγητικά φάρμακα
• Αντισυλληπτικά χάπια

Ποια τα συμπτώματα της υπέρτασης;

Η υπέρταση δεν προκαλεί συνήθως συμπτώματα. Ένα άτομο μπορεί να έχει για χρόνια υψηλή αρτηριακή πίεση, χωρίς κανένα σύμπτωμα. Άλλωστε, δεν την αποκαλούν τυχαία "σιωπηλό δολοφόνο" πολλοί ιατροί και επιστήμονες. Ωστόσο, ορισμένα άτομα με ιδιαίτερα υψηλή αρτηριακή πίεση, ενδέχεται να εμφανίσουν συμπτώματα όπως:

• Έντονο πονοκέφαλο
• Πόνο στο στήθος
• Ρινορραγία (αιμορραγία από τη μύτη)
• Αναπνευστικές δυσκολίες
• Θολή όραση
• Έμετο
• Ναυτία
• Ζάλη
• Βουητό στα αυτιά
• Σύγχυση
• Ανησυχία

Σημειώνεται όμως ότι τα συγκεκριμένα συμπτώματα, δεν είναι ειδικά για την υπέρταση και δεν εμφανίζονται παρά μόνο όταν η αρτηριακή πίεση φτάσει σε επικίνδυνα υψηλά επίπεδα. Ως εκ τούτου, για να διαπιστώσει ένας άνθρωπος αν έχει ή όχι υπέρταση, ο μοναδικός τρόπος που έχει στη διάθεσή του είναι η τακτική μέτρηση της αρτηριακής του πίεσης.

Ποια η αντιμετώπιση της υπέρτασης;

Η υψηλή αρτηριακή πίεση αντιμετωπίζεται με αλλαγές στον τρόπο ζωής και φάρμακα. Η θεραπεία που συνιστάται από τους ιατρούς, εξαρτάται από το πόσο υψηλή είναι η αρτηριακή πίεση, τις αιτίες της και από το αν ο ασθενής έχει ή όχι υποκείμενες παθήσεις.

Αλλαγές στον τρόπο ζωής

Σε ορισμένες περιπτώσεις η αρτηριακή πίεση μπορεί να μειωθεί φυσικά, χωρίς να απαιτείται η χρήση φαρμάκων. Σε άλλες περιπτώσεις όμως, μόνο οι αλλαγές στον τρόπο ζωής δεν είναι αρκετές για να βοηθήσουν, με αποτέλεσμα ο ιατρός να συνταγογραφεί ταυτόχρονα και φάρμακα.

Οι αλλαγές στον τρόπο ζωής που μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση της αρτηριακής πίεσης είναι:

• Απώλεια και διατήρηση βάρους: Μείωση και διατήρηση βάρους σε φυσιολογικά επίπεδα, ανάλογα με τις οδηγίες του ιατρού
• Υγιεινή διατροφή: Η υγιεινή διατροφή που βελτιώνει την αρτηριακή πίεση πρέπει να περιλαμβάνει πολλά φρούτα, λαχανικά, δημητριακά ολικής και γαλακτοκομικά προϊόντα χαμηλών λιπαρών. Συνιστάται η δίαιτα DASH
• Μειωμένη χρήση άλατος: Για τη μείωση της αρτηριακής πίεσης, συνιστάται ο περιορισμός του νατρίου, σε όχι περισσότερο από 1.500 χιλιοστόγραμμα (mg) την ημέρα. Σε κάποιους ασθενείς συνιστάται η πλήρης αποφυγή του
• Αυξημένη πρόσληψη καλίου: Στα άτομα με υψηλή αρτηριακή πίεση συνιστάται η κατανάλωση 3.500 - 5.000 χιλιοστόγραμμων καλίου την ημέρα. Τροφές που περιέχουν κάλιο είναι το αβοκάντο, οι μπανάνες και οι πατάτες με φλούδα
• Σωματική άσκηση: Τα υπερτασικά άτομα πρέπει να κάνουν για τουλάχιστον 150 λεπτά την εβδομάδα αερόβια άσκηση, ανάλογα με τις συμβουλές του ιατρού τους
• Περιορισμός αλκοόλ: Το αλκοόλ αυξάνει την αρτηριακή πίεση και πρέπει να περιορίζεται σε φυσιολογικά πλαίσια (1 - 2 ποτά την ημέρα, ανάλογα με τις συμβουλές του ιατρού)
• Περιορισμός καφεΐνης: Η καφεΐνη αυξάνει την αρτηριακή πίεση και θα πρέπει να καταναλώνεται με φειδώ από τους υπερτασικούς ασθενείς ή να διακόπτεται εντελώς, αν το συστήσει ο ιατρός

Αν με τις πιο πάνω αλλαγές δεν επέλθουν τα επιθυμητά αποτελέσματα και η αρτηριακή πίεση συνεχίσει να είναι υψηλή, τότε ο ιατρός στρέφεται στη συνταγογράφηση φαρμάκων.

Φάρμακα για τη μείωση της αρτηριακής πίεσης

Υπάρχουν τέσσερις κατηγορίες φαρμάκων για τη μείωση της αρτηριακής πίεσης:

• Αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτενσίνης (ΜΕΑ): Οι αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτενσίνης (ΜΕΑ), όπως η εναλαπρίλη, η λισινοπρίλη, η περινδοπρίλη και η ραμιπρίλη, μπλοκάρουν την παραγωγή της αγγειοτενσίνης ΙΙ, αποτρέποντας τη στένωση των αιμοφόρων αγγείων
• Αναστολείς διαύλων ασβεστίου: Οι αναστολείς διαύλων ασβεστίου μπλοκάρουν την είσοδο του ασβεστίου στα μυϊκά κύτταρα της καρδιάς και στα αιμοφόρα αγγεία, ευνοώντας τη χαλάρωσή τους
• Αναστολείς των υποδοχέων της αγγειοτενσίνης II (ARBs): Οι αναστολείς των υποδοχέων της αγγειοτενσίνης II (ARBs), όπως η καντεσαρτάνη, η ιρβεσαρτάνη, η λοσαρτάνη, η βαλσαρτάνη και η ολμεσαρτάνη, μπλοκάρουν τη δέσμευση της αγγειοτενσίνης ΙΙ από τους υποδοχείς των αιμοφόρων αγγείων, αποτρέποντας τη στένωσή τους
• Διουρητικά: Τα διουρητικά, όπως η ινδαπαμίδη και η βενδροφλουμεθιαζίδη, βοηθούν στην αποβολή της περίσσειας νατρίου από το σώμα, μειώνοντας έτσι την ποσότητα υγρού που συσσωρεύεται στο σώμα

Για τις παρενέργειες των πιο πάνω φαρμάκων θα πρέπει να ενημερωθείτε από τον ιατρό σας. Σε περίπτωση παρενεργειών, ο ιατρός ενδεχομένως να αλλάξει το είδος του φαρμάκου σας. Σε περίπτωση εγκυμοσύνης, κάποια αντιυπερτασικά φάρμακα απαγορεύονται. Συμβουλευτείτε τον ιατρό σας.

Επιπλοκές

Η υπερβολικά αυξημένη αρτηριακή πίεση, προκαλεί βλάβη στα αιμοφόρα αγγεία των οργάνων του σώματος. Όσο πιο αυξημένη είναι η αρτηριακή πίεση και όσο ο ασθενής δεν τυγχάνει θεραπείας, τόσο μεγαλύτερη είναι η ζημιά που προκαλείται.

Η ανεξέλεγκτα υψηλή αρτηριακή πίεση μπορεί να οδηγήσει σε επιπλοκές όπως:

• Καρδιακή προσβολή ή εγκεφαλικό: Η υψηλή αρτηριακή πίεση προκαλεί σκλήρυνση και πάχυνση των αρτηριών, παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο εγκεφαλικού και καρδιακής προσβολής
• Άνοια: Η στένωση και το φράξιμο των αρτηριών, επηρεάζουν τη ροή του αίματος προς τον εγκέφαλο, με αποτέλεσμα ο κίνδυνος άνοιας (αγγειακής άνοιας) να αυξάνεται
• Καρδιακή ανεπάρκεια: Η καρδιά των ατόμων με υπέρταση, αναγκάζεται να εργάζεται σκληρότερα για να αντλεί επαρκείς ποσότητες αίματος στο σώμα, γεγονός που προκαλεί πάχυνση στο τοίχωμα του θαλάμου άντλησης της καρδιάς. Αυτή η κατάσταση, που ονομάζεται υπερτροφία της αριστερής κοιλίας, αποδυναμώνει την καρδιά και οδηγεί σε καρδιακή ανεπάρκεια (όταν η καρδιά αδυνατεί πλέον να καλύψει τις ανάγκες αίματος του σώματος)
• Νεφρικά προβλήματα: Η υπέρταση μπορεί να επηρεάσει τα αιμοφόρα αγγεία των νεφρών, προκαλώντας στενότητα, που οδηγεί σε νεφρική βλάβη
• Προβλήματα μνήμης: Η αυξημένη αρτηριακή πίεση μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα σκέψης, μάθησης και μνήμης των υπερτασικών ανθρώπων
• Ανεύρυσμα: Η αυξημένη αρτηριακή πίεση αποδυναμώνει και διογκώνει τα αιμοφόρα αγγεία, δημιουργώντας στην επιφάνειά τους ανεύρυσμα, το οποίο είναι πολύ επικίνδυνο σε περίπτωση που σπάσει
• Προβλήματα όρασης: Η υπέρταση μπορεί να προκαλέσει πάχυνση, ρήξη ή στένωση των αιμοφόρων αγγείων των ματιών, οδηγώντας σε απώλεια της όρασης

Πρόληψη

Μέτρα όπως τα ακόλουθα, μπορούν να λειτουργήσουν προληπτικά ενάντια στην υπέρταση:

• Διακοπή καπνίσματος
• Άσκηση (τουλάχιστον 150 λεπτά άσκησης την εβδομάδα). Προτείνεται περπάτημα, τρέξιμο, κολύμπι, χορός και ασκήσεις ενδυνάμωσης
• Υγιεινή διατροφή, με πολλά λαχανικά και φρούτα, γαλακτοκομικά με μειωμένα λιπαρά και τρόφιμα ολικής αλέσεως
• Προσθήκη ελάχιστου αλατιού στο φαγητό
• Διατήρηση βάρους σε φυσιολογικά επίπεδα
• Κατανάλωση πολλών υγρών, κυρίως νερού
• Διαχείριση άγχους
• Τακτικός έλεγχος αρτηριακής πίεσης
• Σωστή διαχείριση άλλων καταστάσεων υγείας που αυξάνουν τον κίνδυνο υπέρτασης
• Κατανάλωση αλκοόλ και καφεΐνης με μέτρο

Απορίες σχετικά με την υπέρταση

Η αρτηριακή πίεση πρέπει να ελέγχεται στο σπίτι;

Η μέτρηση της αρτηριακής πίεσης στο σπίτι, είναι πολύ θεμιτή, κυρίως για άτομα που δε γνωρίζουν αν έχουν ή όχι υπέρταση, διότι είναι ο μοναδικός τρόπος για να το διαπιστώσουν. Στα άτομα με υπέρταση, ο ιατρός συνήθως συνιστά την τακτική μέτρηση της αρτηριακής πίεσης στο σπίτι, για παρακολούθηση της κατάστασής τους. Υπάρχουν πιεσόμετρα οικιακής χρήσης στα φαρμακεία.

Πόσο διαρκεί η υπέρταση;

Η πρωτοπαθής υπέρταση χρήζει εφόρου ζωής θεραπείας. Η δευτεροπαθής υπέρταση βελτιώνεται συνήθως με τη θεραπεία της υποκείμενης πάθησης που την προκαλεί.

Πότε πρέπει να επισκεφτείτε τα επείγοντα αν έχετε υπέρταση;

Θα πρέπει να μιλήσετε με τον ιατρό σας και να επισκεφτείτε τα επείγοντα εάν:

• Δυσκολεύεστε να αναπνεύσετε
• Έχετε έντονο πονοκέφαλο
• Έχετε πόνο στο στήθος
• Έχετε ρινορραγία
• Δε βλέπετε καθαρά
• Ζαλίζεστε
• Έχετε ταχυπαλμία
• Κάνετε έμετο

Τα πιο πάνω συμπτώματα ενδεχομένως να υποδηλώνουν ιδιαίτερα υψηλή αρτηριακή πίεση.

Το τζίντζερ μειώνει την υπέρταση;

Μελέτες δείχνουν ότι το τζίντζερ λειτουργεί ως φυσικός αποκλειστής διαύλων ασβεστίου και διαστέλλει τα αιμοφόρα αγγεία. Αυτή η διαστολή μειώνει την αρτηριακή πίεση, οπότε το τζίντζερ θεωρείται ευεργετικό για τα άτομα με υπέρταση.

Το μέλι μειώνει την υπέρταση;

Ορισμένες μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι το μέλι έχει ευεργετικές επιδράσεις στην υγεία της καρδιάς, ανάμεσά τους η μείωση της αρτηριακής πίεσης και η μείωση των λιπιδίων του αίματος, που αποτελεί παράγοντα αύξησης της αρτηριακής πίεσης.

Μπορεί το σκόρδο να μειώσει την υπέρταση;

Μια πρόσφατη ανασκόπηση μελετών, διαπίστωσε ότι το σκόρδο, έχει σημαντική επίδραση στην αρτηριακή πίεση, μειώνοντάς την καθοριστικά στα υπερτασικά άτομα.

Οι μπανάνες μειώνουν την υπέρταση;

Οι μπανάνες είναι πλούσιες σε κάλιο, ένα σημαντικό μέταλλο που βοηθά στη μείωση της αρτηριακής πίεσης, διατηρώντας σε ισορροπία το νάτριο και το κάλιο του σώματος.

Ποια είναι η ιδανική αρτηριακή πίεση κατά ηλικία;

Η ιδανική αρτηριακή πίεση κατά ηλικία και φύλο είναι η ακόλουθη:

Γυναίκες

• 18 - 39 ετών: 110/68 mm Hg
• 40 - 59 ετών: 122/74 mm Hg
• 60+ ετών: 139/68 mm Hg

Άνδρες

• 18 - 39 ετών: 119/70 mm Hg
• 40 - 59 ετών: 124/77 mm Hg
• 60+ ετών: 133/69 mm Hg

Η Μαργούτα Αναστασία είναι Ειδική Παθολόγος, Διαβητολόγος με ιδιωτικό ιατρείο στον Εύοσμο. Έχει ανακηρυχθεί Διδάκτωρ του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, από όπου απέκτησε το πτυχίο της Ιατρικής και επιπλέον έλαβε μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών στην "Ερευνητική Μεθοδολογία στην Ιατρική και στις Επιστήμες Υγείας". Μετά το πέρας των προπτυχιακών