Αυξημένο ουρικό οξύ: Αιτίες, συμπτώματα και θεραπεία
Ο μεταβολισμός του ανθρώπου λειτουργεί συνεχώς, καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, ακόμη και όταν το σώμα ξεκουράζεται. Κάθε φορά που καταναλώνεται τροφή, το σώμα αφομοιώνει τα θρεπτικά συστατικά, όπως οι βιταμίνες και οι πρωτεΐνες, και αποβάλει τα άχρηστα, για εκείνο, συστατικά. Ένα από αυτά τα άχρηστα συστατικά είναι το ουρικό οξύ.
Τι είναι το ουρικό οξύ;
Το ουρικό οξύ είναι ένα φυσικό απόβλητο του σώματος, το οποίο σχηματίζεται κατά τη διάσπαση των πουρινών. Οι πουρίνες είναι χημικές ουσίες που παράγονται φυσικά στο ανθρώπινο σώμα, αλλά βρίσκονται και σε ορισμένα τρόφιμα και ποτά. Μερικά παραδείγματα τροφών με υψηλή περιεκτικότητα σε πουρίνες είναι τα εξής:
- Κόκκινο κρέας
- Θαλασσινά (κυρίως ο σολομός, οι αντζούγιες, οι σαρδέλες και οι γαρίδες)
- Κρέατα οργάνων
- Αλκοολούχα ποτά (π.χ. μπίρα, ακόμη και χωρίς αλκοόλ)
- Τρόφιμα και ποτά με σιρόπι γλυκόζης καλαμποκιού
- Φασόλια
Επομένως, η κατανάλωση τροφίμων και ποτών με υψηλή περιεκτικότητα σε πουρίνες αυξάνει τα επίπεδα ουρικού οξέος στο αίμα ενός ανθρώπου.
Σε φυσιολογικές συνθήκες, το ουρικό οξύ μεταφέρεται μέσω του αίματος στους νεφρούς, όπου το μεγαλύτερο μέρος του αποβάλλεται μέσω των ούρων. Ωστόσο, όταν τα επίπεδα του ουρικού οξέος αυξάνονται υπερβολικά στο σώμα, λόγω αδυναμίας αποβολής του, αρχίζουν να παρουσιάζονται προβλήματα.
Το κυριότερο πρόβλημα που μπορεί να προκαλέσει το ανεβασμένο ουρικό οξύ στο σώμα, ή αλλιώς η υπερουριχαιμία, είναι ο σχηματισμός κρυστάλλων ουρικού οξέος που μπορεί να οδηγήσουν στην εμφάνιση ουρικής αρθρίτιδας ή πέτρας στους νεφρούς, εάν εγκατασταθούν στις αρθρώσεις ή στους νεφρούς αντίστοιχα.
Ο έλεγχος των επιπέδων του ουρικού οξέος στο αίμα ατόμων που παρουσιάζουν συμπτώματα υπερουριχαιμίας μπορεί να βοηθήσει στην έγκαιρη αντιμετώπιση αυτών, πριν εμφανιστούν ακόμη σοβαρότερα προβλήματα, όπως για παράδειγμα η μόνιμη βλάβη των αρθρώσεων.
Ποιες είναι οι φυσιολογικές τιμές ουρικού οξέος;
Τα αποτελέσματα της εξέτασης που πραγματοποιείται για τη μέτρηση των επιπέδων του ουρικού οξέος στο αίμα μπορεί να διαφέρουν από άτομο σε άτομο λόγω διαφόρων παραγόντων, όπως η ηλικία, το φύλο, το ιατρικό ιστορικό, κ.λπ.
Οι φυσιολογικές τιμές ουρικού οξέος για τους ενήλικες είναι μεταξύ των 3,5 και 7,2 mg/dL.
Μια ενήλικη γυναίκα θεωρείται πως έχει υψηλά επίπεδα ουρικού οξέος όταν αυτά είναι άνω των 6 mg/dL, ενώ ένας ενήλικας άνδρας θεωρείται πως έχει υψηλά επίπεδα ουρικού οξέος όταν αυτά είναι άνω των 7 mg/dL.
Αίτια παρουσίασης αυξημένου ουρικού οξέος
Τα αυξημένα επίπεδα ουρικού οξέος στο αίμα (υπερουριχαιμία) μπορεί να οφείλονται σε διάφορες καταστάσεις υγείας, συμπεριλαμβανομένων των εξής:
- Υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ
- Αφυδάτωση
- Οξέωση
- Διαβητική κετοξέωση
- Υψηλή αρτηριακή πίεση (υπέρταση)
- Νεφρικά προβλήματα
- Λευχαιμία
- Υπερβολική σωματική άσκηση
- Υποθυρεοειδισμός
- Υπερπαραθυρεοειδισμός
- Λήψη ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων
- Γαλακτική οξέωση
- Δηλητηρίαση από μόλυβδο (μολυβδίαση)
- Κυστική μυελώδης νόσος των νεφρών
- Παχυσαρκία
- Ψωρίαση
- Αληθής πολυκυτταραιμία
- Νεφρική ανεπάρκεια
- Τοξιναιμία εγκυμοσύνης
- Μεταβολικό σύνδρομο
- Ανεπάρκεια βιταμίνης Β12
- Σύνδρομο λύσης όγκου (TLS)
- Χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία
- Καρκίνος
- Σαρκοείδωση
- Υψηλές ποσότητες φαρμάκων, όπως τα διουρητικά και το σαλικυλικό οξύ
- Υψηλές ποσότητες νιασίνης (βιταμίνη Β3)
Τα επίπεδα του ουρικού οξέος στο αίμα μπορεί, επίσης, να είναι αυξημένα λόγω της υπερβολικής κατανάλωσης τροφών που έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε πουρίνες, φρουκτόζη και αλάτι.
Τέλος, τα υψηλά επίπεδα ουρικού οξέος μπορεί να οφείλονται και σε κληρονομικούς παράγοντες.
Συμπτώματα αυξημένου ουρικού οξέος
Ουρικό συμπτώματα
Τα περισσότερα άτομα που έχουν αυξημένα επίπεδα ουρικού οξέος (υπερουριχαιμία) δεν παρουσιάζουν συμπτώματα. Ωστόσο, εάν τα επίπεδα του ουρικού οξέος παραμένουν αυξημένα για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να οδηγήσουν στην εμφάνιση των παρακάτω παθήσεων:
Ουρική αρθρίτιδα
Η ουρική αρθρίτιδα είναι μια φλεγμονώδης νόσος, που εμφανίζεται σε ένα σημαντικό ποσοστό (περίπου 20%) ανθρώπων με υπερουριχαιμία. Οι άνδρες είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν ουρική αρθρίτιδα από τις γυναίκες.
Η ουρική αρθρίτιδα εκδηλώνεται με εξάρσεις ή αλλιώς έντονες κρίσεις πόνου συνήθως σε μια άρθρωση κάθε φορά. Είναι αρκετά σύνηθες μια κρίση (επεισόδιο) ουρικής αρθρίτιδας να ξεκινάει από την άρθρωση του μεγάλου δακτύλου του ποδιού (ουρικό οξύ συμπτώματα στα πόδια) και να επηρεάζει στη συνέχεια και άλλες αρθρώσεις, όπως ο αστράγαλος, το γόνατο και οι αγκώνες. Κάθε κρίση ουρικής αρθρίτιδας τείνει να υποχωρεί μέσα σε ένα χρονικό διάστημα 2 εβδομάδων.
Κατά τη διάρκεια της νύχτας είναι πιο πιθανό να εμφανιστούν κρίσεις ουρικής αρθρίτιδας, οι οποίες προκαλούν έντονο πόνο που ξυπνάει κάποιον από τον ύπνο.
Μερικοί άνθρωποι που πάσχουν από ουρική αρθρίτιδα μπορεί να εμφανίζουν σπάνια συμπτώματά της, ενώ άλλοι μπορεί να εμφανίζουν επαναλαμβανόμενες κρίσεις ουρικής αρθρίτιδας, που μπορεί να οδηγήσουν σε καταστροφή μιας άρθρωσης.
Τα συμπτώματα της ουρικής αρθρίτιδας περιλαμβάνουν:
- Έντονο πόνο στις αρθρώσεις
- Οίδημα στην προσβεβλημένη άρθρωση
- Ζεστές, πρησμένες και ευαίσθητες αρθρώσεις
- Δυσκαμψία των αρθρώσεων
- Ερυθρότητα στις αρθρώσεις
Εάν τα συμπτώματα της ουρικής αρθρίτιδας δεν αντιμετωπιστούν μπορεί να οδηγήσουν μετά από κάποια χρόνια στο σχηματισμό τόφων (tophi), δηλαδή διογκώσεων που οφείλονται στη συσσώρευση κρυστάλλων ουρικού οξέος, στην περιοχή κάτω από το δέρμα. Οι τόφοι δεν προκαλούν συνήθως πόνο, αλλά μπορεί να πρηστούν κατά τη διάρκεια μιας κρίσης ουρικής αρθρίτιδας.
Παχύσαρκα άτομα, άτομα με συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, υπέρταση, νεφρική νόσο, σακχαρώδη διαβήτη και οικογενειακό ιστορικό ουρικής αρθρίτιδας είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν ουρική αρθρίτιδα.
Πέτρα στους νεφρούς
Οι πέτρες στους νεφρούς (νεφρικοί λίθοι ή νεφρολιθίαση) είναι ένα πολύ συχνό φαινόμενο, που επηρεάζει σε μεγαλύτερο ποσοστό τους άνδρες από τις γυναίκες. Χαρακτηρίζεται από το σχηματισμό σκληρών εναποθέσεων αλάτων στους νεφρούς.
Διάφορες καταστάσεις υγείας μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης πέτρας στους νεφρούς, μια εκ των οποίων είναι η ουρική αρθρίτιδα. Συγκεκριμένα, στα άτομα με ουρική αρθρίτιδα, οι κρύσταλλοι ουρικού οξέος μπορούν να συσσωρευτούν στο ουροποιητικό σύστημα, δημιουργώντας λίθους στους νεφρούς.
Όταν οι πέτρες στους νεφρούς έχουν μικρό μέγεθος, συνήθως αποβάλλονται μέσω των ούρων. Ωστόσο, όταν το μέγεθός τους είναι μεγάλο δεν μπορούν να περάσουν από το ουροποιητικό σύστημα, με αποτέλεσμα να συσσωρεύονται στους νεφρούς.
Μερικά από τα κυριότερα συμπτώματα της νεφρολιθίασης στα άτομα με ουρική αρθρίτιδα είναι τα εξής:
- Έντονος πόνος χαμηλά στην πλάτη, ο οποίος αυξομειώνεται σε ένταση
- Πόνος στην περιοχή των γεννητικών οργάνων
- Ναυτία ή έμετος
- Επείγουσα ανάγκη για ούρηση
- Πόνος κατά την ούρηση
- Αίμα στα ούρα
- Δυσοσμία ούρων
- Πυρετός (εάν υπάρχει λοίμωξη στους νεφρούς)
Αντιμετώπιση και θεραπεία αυξημένου ουρικού οξέος
Η θεραπεία των αυξημένων επιπέδων ουρικού οξέος εξαρτάται από το εάν αυτά συνδέονται με κάποια υποκείμενη πάθηση (ουρική αρθρίτιδα ή πέτρες στους νεφρούς) και εάν υπάρχουν εμφανή συμπτώματα.
Συγκεκριμένα εάν δεν υπάρχουν συμπτώματα, ο παθολόγος μπορεί να συστήσει μόνο αλλαγές στον τρόπο ζωής για τη μείωση των επιπέδων ουρικού οξέος στα φυσιολογικά επίπεδα, χωρίς να χρειαστεί χορήγηση κάποιας θεραπείας.
Δεδομένου του ότι το ουρικό οξύ προκύπτει ως υποπροϊόν της διάσπασης των πουρινών στο σώμα, η μείωση της κατανάλωσης τροφών που έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε πουρίνες θα μπορούσε να βοηθήσει στη μείωση των επιπέδων του ουρικού οξέος στο αίμα. Μερικά τρόφιμα και ποτά με υψηλή περιεκτικότητα σε πουρίνες είναι τα κρέατα οργάνων, το κόκκινο κρέας, τα θαλασσινά, το αλκοόλ και όσες τροφές και ροφήματα περιέχουν φρουκτόζη.
Η ενυδάτωση του οργανισμού είναι επίσης πολύ σημαντική και βοηθητική για τη μείωση των επιπέδων του ουρικού οξέος στο αίμα. Γι’ αυτό συνιστάται συνήθως η κατανάλωση τουλάχιστον 8 ποτηριών νερού την ημέρα.
Τέλος, η τακτική σωματική άσκηση και η απώλεια βάρους (σε όποιες περιπτώσεις χρειάζεται) μπορούν επίσης να βοηθήσουν στη διαχείριση του αυξημένου ουρικού οξέος και των πιθανών συνεπειών αυτού.
Εάν τα αυξημένα επίπεδα ουρικού οξέος συνδέονται με κάποια υποκείμενη πάθηση, τότε πρέπει πρώτα αυτή να αντιμετωπιστεί.
Εάν κάποιος έχει ουρική αρθρίτιδα, ο γιατρός μπορεί να συστήσει τη λήψη φαρμακευτικής αγωγής για τη μείωση της φλεγμονής, του πόνου και του πρηξίματος στις αρθρώσεις, σε συνδυασμό με τις παραπάνω αλλαγές στον τρόπο ζωής. Μερικά από τα φάρμακα που μπορεί να συνταγογραφήσει είναι τα εξής:
- Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα
- Προβενεσίδη
- Κολχικίνη
- Αλλοπουρινόλη
Στην περίπτωση που η ουρική αρθρίτιδα έχει προχωρήσει και έχουν εμφανιστεί τόφοι, που προκαλούν σοβαρές δυσκολίες στην κίνηση των αρθρώσεων, τότε μπορεί να χρειαστεί χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση αυτών.
Ένα κάποιος εμφανίζει πέτρες στους νεφρούς λόγω των αυξημένων επιπέδων ουρικού οξέος, τότε ο γιατρός θα συστήσει την κατανάλωση άφθονου νερού για την αποβολή αυτών μέσω των ούρων. Ωστόσο, εάν το μέγεθος των λίθων είναι μεγάλο και δεν μπορούν να αποβληθούν με αυτό τον τρόπο, συνήθως συστήνεται η λήψη φαρμάκων που διευκολύνουν τη διέλευσή τους από το ουροποιητικό σύστημα.
Άλλες τεχνικές, όπως η εξωσωματική λιθοτριψία, μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθούν για τη διάσπαση των μεγάλων λίθων σε μικρότερα κομμάτια που είναι πιο εύκολο να αποβληθούν από το σώμα.
Τέλος, εάν μια πέτρα στους νεφρούς είναι μεγαλύτερη από 10 mm, μπορεί να χρειαστεί χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεσή της.
Συνοψίζοντας, το ουρικό οξύ είναι ένα υποπροϊόν που προκύπτει φυσικά από τη διάσπαση των πουρινών στο σώμα και ύστερα αποβάλλεται. Ωστόσο, μια σειρά καταστάσεων υγείας μπορεί να οδηγήσει στην αύξηση των επιπέδων του ουρικού οξέος στο αίμα. Εάν τα αυξημένα επίπεδα ουρικού οξέος δεν αντιμετωπιστούν μέσω αλλαγών στον τρόπο ζωής και διατροφής, τότε μπορεί να εμφανιστούν σοβαρά συμπτώματα, που ενδεχομένως να οδηγήσουν σε χρόνια ουρική αρθρίτιδα και προβλήματα στους νεφρούς.