Γιατί ο πυρετός είναι σύμμαχος του οργανισμού;

Γκαμπρέλα Ελεάνα

Παθολόγος

10 Ιαν 2024

Η φυσιολογική θερμοκρασία του σώματος μπορεί να κυμαίνεται σε ένα ευρύ φάσμα, από τους 36℃ έως τους 37.2℃. Συνήθως είναι χαμηλότερη το πρωί και ανεβαίνει πιο αργά το απόγευμα ή το βράδυ.
Ένας υγιής άνθρωπος δεν χρειάζεται να μετράει συνεχώς τη θερμοκρασία του, όταν όμως είναι άρρωστος και υπάρχουν άλλα συμπτώματα πρέπει να γίνεται έλεγχός της.
Ο πυρετός είναι μια ένδειξη ασθένειας, αλλά δεν αποτελεί συνήθως λόγο ανησυχίας, καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις υποχωρεί μέσα σε λίγες ημέρες.

Τι είναι ο πυρετός;

Ο πυρετός (υπερθερμία ή πυρεξία) είναι η προσωρινά αυξημένη θερμοκρασία του σώματος, πάνω από τις φυσιολογικές τιμές, που εμφανίζεται ως απόκριση του σώματος σε μια λοίμωξη. Με άλλα λόγια, ο πυρετός είναι ένα σημάδι πως ο οργανισμός προσπαθεί να αντιμετωπίσει μια λοίμωξη. Ο πυρετός αποτελεί έναν γενικευμένο αμυντικό μηχανισμό, καθώς η υψηλή θερμοκρασία εμποδίζει τον πολλαπλασιασμό των ιών μέσα στα κύτταρα του οργανισμού, ενισχύει τη δράση των φαγοκυττάρων και των αντισωμάτων.

Η πιο ακριβής μέτρηση της θερμοκρασίας του σώματος γίνεται με θερμόμετρο από τον ορθό ή το στόμα. Άλλα είδη θερμομέτρων, όπως αυτά που χρησιμοποιούνται στο αυτί, το μέτωπο ή τη μασχάλη, αν και είναι πιο βολικά, παρέχουν λιγότερο ακριβείς μετρήσεις.

Για τους ενήλικες, μια θερμοκρασία του σώματος που ξεπερνά τους 37,5℃ θεωρείται πυρετός. Αντίθετα στα παιδιά ο ορισμός του πυρετού είναι πιο περίπλοκος και έχει να κάνει με τον τρόπο μέτρησης. Για παράδειγμα στα μωρά μία θερμοκρασία από 36.1℃ έως 37.9℃ μπορεί να είναι φυσιολογική. Οι περισσότεροι παιδίατροι συμφωνούν ότι θερμοκρασία ορθού άνω των 38℃ είναι πυρετός. 

Συνήθως, ο πυρετός υποχωρεί μέσα σε λίγες μέρες μετά από τη χορήγηση αντιπυρετικών φαρμάκων. Ωστόσο, εάν δεν παρατηρηθεί πτώση του μετά από μερικές ημέρες και αυτός συνοδεύεται από άλλα συμπτώματα, συνιστάται η επικοινωνία με το γιατρό.

Ποιες είναι οι φυσιολογικές θερμοκρασίες του σώματος;

Μελέτες των τελευταίων ετών δείχνουν πως η φυσιολογική θερμοκρασία του ανθρώπινου σώματος δεν είναι στους 36.6℃, όπως για καιρό πίστευαν οι ειδικοί, αλλά κυμαίνεται μεταξύ των 36.1℃ και 37.2℃.

Η φυσιολογική θερμοκρασία του σώματος μπορεί να παρουσιάσει διακυμάνσεις ανάλογα με την ώρα της ημέρας και συνήθως είναι υψηλότερη κατά το βράδυ. Επιπλέον, μπορεί να επηρεαστεί από άλλους παράγοντες, όπως:

• Ο εμμηνορροϊκός κύκλος μιας γυναίκας, καθώς στο δεύτερο μισό του κύκλου μπορεί να παρουσιαστεί αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος κατά 0,5℃ ή περισσότερο
• Η σωματική δραστηριότητα
• Τα έντονα συναισθήματα
• Ορισμένα φάρμακα
• Η υψηλή θερμοκρασία του δωματίου
• Η υψηλή υγρασία

Τι μπορεί να προκαλέσει τον πυρετό;

Ο υποθάλαμος είναι μια περιοχή του εγκεφάλου που ελέγχει την ισορροπία μεταξύ της παραγωγής και απώλειας θερμότητας στο σώμα. Ακόμη και όταν κάποιος είναι υγιής, η θερμοκρασία του σώματός του παρουσιάζει μικρές διακυμάνσεις κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Όταν το ανοσοποιητικό σύστημα καλείται να ανταποκριθεί σε μια λοίμωξη, ο υποθάλαμος αυξάνει τη θερμοκρασία του σώματος στην προσπάθεια του να περιορίσει την απώλεια θερμότητας.

Ο πυρετός μπορεί να έχει πολλές αιτίες, καθώς αποτελεί σύμπτωμα σχεδόν κάθε ασθένειας. Μερικές από αυτές είναι οι εξής:

• Ιογενείς και βακτηριακές λοιμώξεις (πχ. αναπνευστικές λοιμώξεις, ουρολοιμώξεις, γαστρεντερίτιδα, δερματικές λοιμώξεις, σκωληκοειδίτιδα, λοιμώξεις των οστών)
• Θερμική εξάντληση
• Αυτοάνοσες ή φλεγμονώδεις παθήσεις (πχ. ρευματοειδής αρθρίτιδα, ελκώδης κολίτιδα, συστηματικός ερυθηματώδης λύκος)
• Κακοήθειες (πχ. λευχαιμία, νόσος Hodgkin)
• Οδοντοφυΐα στα βρέφη
• Ορισμένα φάρμακα (πχ. ορισμένα αντιβιοτικά, αντιισταμινικά και αντισπασμωδικά)
• Εμβολιασμός
• Θρόμβοι αίματος

Είναι επικίνδυνος ο πυρετός;

Ο πυρετός είναι ένα σημαντικό κομμάτι της ανοσολογικής απόκρισης του οργανισμού ενάντια σε μια λοίμωξη. Παρόλο που ο πυρετός μπορεί να φαίνεται ως ένδειξη μιας επίθεσης προς το σώμα, στην πραγματικότητα είναι σημάδι μιας μάχης υπέρ του σώματος.

Σε γενικές γραμμές, ο πυρετός δεν είναι επικίνδυνος και σπάνια ξεπερνάει τους 40.6℃ όταν πρόκειται για κάποια λοίμωξη. Μόνο στην περίπτωση που ο πυρετός ξεπεράσει τους 42℃ μπορεί να γίνει επικίνδυνος και να προκαλέσει εγκεφαλική βλάβη. Επιπλέον, εάν ο πυρετός σε έναν ενήλικα ξεπερνά τους 40.5℃ και δεν μειώνεται με τη θεραπεία, τότε θεωρείται απειλητικός για τη ζωή και απαιτείται άμεση ιατρική βοήθεια.

Τέλος, υπάρχει αυξημένος κίνδυνος εμφάνισης εμπύρετων επιληπτικών κρίσεων στα παιδιά ηλικίας μεταξύ των 6 μηνών και 5 ετών κατά τη διάρκεια υψηλού πυρετού. Ωστόσο, οι περισσότερες εμπύρετες επιληπτικές κρίσεις τελειώνουν γρήγορα και δεν προκαλούν μόνιμες βλάβες στα παιδιά. 

Αντιμετώπιση πυρετού στο σπίτι

Εάν ο πυρετός δε συνοδεύεται από ρίγος και είναι χαμηλότερος από τους 38.3℃, τότε δεν χρειάζεται ιατρική βοήθεια και μπορεί να αντιμετωπιστεί στο σπίτι, ακολουθώντας τις εξής συμβουλές:

• Κατανάλωση άφθονων υγρών για αντικατάσταση του νερού που χάνεται από το σώμα μέσω της εφίδρωσης
• Κατανάλωση ελαφριάς τροφής για πιο εύκολη πέψη 
• Αρκετή ξεκούραση, καθώς η σωματική δραστηριότητα μπορεί να έχει ως συνέπεια την παραπάνω αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος
• Αφαίρεση περιττών ρούχων ή κουβερτών 
• Μπάνιο με χλιαρό νερό, το οποίο μπορεί να βοηθήσει στη μείωση της θερμοκρασίας του σώματος

Σε περίπτωση που ο πυρετός είναι αρκετά υψηλός, μπορεί να ληφθούν αντιπυρετικά φάρμακα, όπως η ασπιρίνη, η ιβουπροφαίνη και η ακεταμινοφαίνη. Ωστόσο, η ασπιρίνη δεν πρέπει να χορηγείται σε άτομα ηλικίας κάτω των 17 ετών, διότι μπορεί να προκαλέσει το σύνδρομο Reye, μια θανατηφόρα ασθένεια.

Πότε να επισκεφτείτε έναν ειδικό;

Ο πυρετός δεν αποτελεί λόγο ανησυχίας, αλλά υπάρχουν ορισμένες περιπτώσεις στις οποίες πρέπει να αναζητηθεί άμεση ιατρική βοήθεια. Αυτές είναι οι εξής:

• Ένα βρέφος ή παιδί που έχει μια εμπύρετη επιληπτική κρίση
• Όταν υπάρχουν συμπτώματα αφυδάτωσης
• Ένας ενήλικας έχει πυρετό που ξεπερνά τους 40,0℃ και δεν υποχωρεί με τη θεραπεία
• Πυρετός ο οποίος συνοδεύεται από συμπτώματα όπως η φωτοφοβία, επίμονο έμετο, δυσκολία στην αναπνοή, σύγχυση, εξανθήματα, επώδυνη ούρηση και κοιλιακό άλγος
• Πυρετός με ρίγος 
• Πυρετός χωρίς σαφή εστία λοίμωξης 
• Πυρετός που δεν υποχωρεί μετά από 2 - 3 ημέρες 

Ποιοι είναι οι τρόποι αντιμετώπισης του πυρετού;

Ο ήπιος πυρετός μπορεί να αντιμετωπιστεί ως εξής:

• Μη συνταγογραφούμενα φάρμακα

Ο παθολόγος μπορεί να συστήσει τη λήψη μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων, όπως η ακεταμινοφαίνη ή η ιβουπροφαίνη, για την αντιμετώπιση του υψηλού πυρετού. Τα φάρμακα αυτά πρέπει να χρησιμοποιούνται ανάλογα με τις συστάσεις του γιατρού, διότι οι υψηλές δόσεις ή η μακροχρόνια χρήση τους μπορεί να έχει ανεπιθύμητες παρενέργειες για την υγεία. 

• Συνταγογραφούμενα φάρμακα

Ανάλογα με την αιτία που έχει προκαλέσει τον πυρετό, ο γιατρός μπορεί να συνταγογραφήσει ειδικά φάρμακα για τη θεραπεία της υποκείμενης αιτίας, τα οποία θα βελτιώσουν εν τέλει και τον πυρετό.

• Θεραπεία για τα βρέφη

Ο πυρετός στα βρέφη μπορεί να υποδεικνύει μια πιο σοβαρή λοίμωξη, με αποτέλεσμα να χρειαστεί ενδεχομένως η εισαγωγή τους στο νοσοκομείο για εξετάσεις ή η χορήγηση φαρμάκων ενδοφλέβια και εικοσιτετράωρη παρακολούθηση.

Συνοπτικά, μην ξεχνάτε ότι ο νούμερο ένα "τρομοκράτης", ειδικά των γονέων, που είναι ο πυρετός, αποτελεί αμυντικό μηχανισμό, δουλεύει υπέρ του οργανισμού μας για την καταπολέμηση του μικροβίου, άρα είναι σύμμαχος και όχι εχθρός. Μέσα από αυτό το άρθρο έχετε μάθει να αξιολογείτε σωστά τον πυρετό και γνωρίζετε πότε πρέπει να δώσετε τον κατάλληλο χρόνο στον οργανισμό σας να ανακάμψει ή να αναζητήσετε άμεση ιατρική βοήθεια.

Η Γκαμπρέλα Ελεάνα είναι Παθολόγος με ιδιωτικά ιατρεία στην Καλλιθέα και στους Αμπελόκηπους. Είναι απόφοιτη της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών κι έχει μετεκπαιδευθεί στο University Hospital of Derriford ολοκληρώνοντας επιτυχώς τις εξετάσεις του Βασιλικού Κολεγίου των Παθολόγων της Αγγλίας. Στη συνέχεια, υπηρέτησε την υποχρεωτική υπηρεσία