Διάρροια: Τι την προκαλεί και τι τη σταματάει;

Δρίκος Γιάννης MD, FEBGH

Γαστρεντερολόγος

19 Μαϊ 2023

Η διάρροια είναι μια πολύ συχνή παθολογική κατάσταση της υγείας, που οι περισσότεροι άνθρωποι θα αντιμετωπίσουν στη ζωή τους. Μπορεί να οφείλεται σε διάφορα αίτια και να εμφανίζεται μόνη της ή σε συνδυασμό με άλλα συμπτώματα, όπως  πυρετό, ναυτία, εμετούς κοιλιακό άλγος, αδυναμία, καταβολή ανάλογα με την βαρύτητα της υποκείμενης νόσου.

Συνήθως, η διάρροια διαρκεί λίγες μέρες, ωστόσο η παράτασή της μπορεί να επιβαρύνει τον οργανισμό ή/και να υποδηλώνει σοβαρότερη κατάσταση της υγείας. Στο άρθρο αυτό περιγράφονται κάποια από τα συνήθη αίτια της διάρροιας, οι τύποι της, οι τρόποι αντιμετώπισης, αλλά και οι συμβουλές σωστής διατροφής κατά τη διάρκειά της.

Τι είναι η διάρροια;

Η διάρροια είναι η κατάσταση κατά την οποία τα κόπρανα που αποβάλλονται από το σώμα είναι χαλαρά ή υδαρή και σε αυξημένο αριθμό ή/και ποσότητα. 

Στους περισσότερους ασθενείς το επεισόδιο διάρροιας διαρκεί 2-3 ημέρες και συνήθως είναι αυτοπεριοριζόμενο, με αποτέλεσμα να μην θεωρείται σοβαρό πρόβλημα. Ωστόσο, σε μερικές περιπτώσεις, η διάρροια μπορεί να διαρκέσει για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, γεγονός που υποδηλώνει πως μπορεί να κλονίσει την υγεία του ανθρώπου ή να υπάρχει κάποιο σοβαρότερο υποκείμενο νόσημα (πχ κοιλιοκάκη, νόσος του Crohn, ελκώδης κολίτιδα, καρκίνος παγκρέατος κ.α.).

Ανάλογα με την αιτία που έχει προκαλέσει τη διάρροια, αυτή μπορεί να συνοδεύεται και από άλλα συνοδά συμπτώματα, όπως κοιλιακές κράμπες ή κοιλιακό άλγος, φούσκωμα, ναυτία, εμετός,  πυρετός, αίμα, βλέννα ή και πύον στα κόπρανα.

Παρόλο που η διάρροια είναι ένα κοινό πρόβλημα, μπορεί να γίνει επικίνδυνη εάν έχει έντονη συμπτωματολογία ή διαρκέσει για μεγάλο χρονικό διάστημα, καθώς μπορεί να προκαλέσει:

• Αφυδάτωση, λόγω απώλειας μεγάλης ποσότητας υγρών
• Απώλεια ηλεκτρολυτών και άλλων ζωτικών στοιχείων του οργανισμού, όπως απώλεια νατρίου, καλίου, μαγνησίου και άλλων στοιχείων ή λευκωμάτων και λευκωματίνης κ.α. που παίζουν σημαντικό ρόλο σε πολλές λειτουργίες ζωτικής σημασίας για τον ανθρώπινο οργανισμό

Πώς προκαλείται η διάρροια;

Η διάρροια μπορεί να εμφανιστεί ως αποτέλεσμα αρκετών ασθενειών, συμπεριλαμβανομένων των εξής:

• Ιογενής λοίμωξη (ιογενής γαστρεντερίτιδα, ίωση με διάρροια) από διάφορους ιούς 
• Μικροβιακές λοιμώξεις όπως η κατανάλωση τροφής ή νερού που είναι μολυσμένα με παθογόνα βακτήρια ή παράσιτα (τροφική δηλητηρίαση)
• Ασθένειες του εντέρου, όπως η νόσος του Crohn, η ελκώδης κολίτιδα και το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου κ.α.
• Αλλεργίες σε τρόφιμα
• Δυσανεξία σε τρόφιμα όπως η δυσανεξία στη λακτόζη (δυσανεξία στο γάλα), στη γλουτένη - κοιλιοκάκη (δυσανεξία στα δημητριακά, βρώμη κ.α.)
• Κατάχρηση καθαρτικών
• Χειρουργική επέμβαση στο πεπτικό σύστημα, όπως η γαστρεκτομή και η αφαίρεση της χοληδόχου κύστης κ.α.
• Ακτινοθεραπεία για τον καρκίνο
• Σύνδρομα δυσαπορρόφησης (χρόνια παγκρεατίτιδα, καρκίνος παγκρέατος κ.α.)
• Πολλά φάρμακα, όπως τα αντιβιοτικά, αντικαρκινικά, αντιδιαβητικά
• Ορμονικές διαταραχές, όπως ο διαβήτης, ο υπερθυρεοειδισμός, σύνδρομο Zollinger - Ellison κ.α.
• Υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ ή καφεΐνης
• Τοξίνες, όπως τα ψυχεδελικά μανιτάρια ή το αρσενικό

Ποιοι είναι οι τύποι της διάρροιας;

Υπάρχουν 3 διαφορετικοί τύποι διάρροιας:

• Οξεία διάρροια

Ο πιο κοινός τύπος διάρροιας, ο οποίος διαρκεί για 1-3 ημέρες και υποχωρεί μόνος του.

• Επίμονη διάρροια

Η επίμονη διάρροια επιμένει για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, μέχρι 2-4 εβδομάδες.

• Χρόνια διάρροια

Για να θεωρηθεί η διάρροια χρόνια πρέπει να διαρκεί παραπάνω από 4 εβδομάδες ή να εμφανίζεται και να υποχωρεί τακτικά για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Τι να κάνετε για να σταματήσει η διάρροια;

Αν πρόκειται για οξεία διάρροια (συχνές διάρροιες) αυτή μπορεί να αντιμετωπιστεί εύκολα στο σπίτι και υποχωρεί μέσα σε μερικές ημέρες. Αν πρόκειται για εμμένουσα ή χρόνια διάρροια η συμβουλή του γιατρού σας είναι απαραίτητη, προκειμένου να σας συστήσει ενδεχομένως κάποιες εξετάσεις και κάποια θεραπεία.

Στην οξεία διάρροια, χωρίς υποκείμενα προβλήματα υγείας και με συμβουλή του γιατρού μας, διακόπτουμε για 6-8 ώρες τελείως νερό και οποιαδήποτε τροφή. Τις επόμενες 6-8 ώρες ξεκινάμε αργά και σταδιακά επανυδάτωση (γουλιές νερό, ή ρυζόνερο). Με τον περιορισμό αυτό θα δούμε συνήθως μείωση του αριθμού των κενώσεων και των εμέτων. Στη συνέχεια και για 1-3 ημέρες σταδιακή επανασίτιση αποφεύγοντας συγκεκριμένες τροφές. Η πλήρης επανασίτιση θα πρέπει να γίνει μετά την 7η μέρα.

Φάρμακα που μπορούμε να πάρουμε σε μία οξεία διάρροια είναι δεσμευτικά τοξινών και αναλόγως των συνοδών συμπτωμάτων αντιπυρετικά και αντιεμετικά. Υποστηρικτικά μπορούν να δοθούν προβιοτικά και συμπληρώματα διατροφής με ηλεκτρολύτες.

Αποφεύγουμε την χρήση αντιδιαρροικών, αντιβιοτικών και αντιπαρασιτικών φαρμάκων αν δεν μας τα προτείνει ο γιατρός μας. Αν υπάρχει υποκείμενη πάθηση είτε του πεπτικού μας είτε άλλη πάθηση, ο γιατρός μας θα πρέπει να ενημερωθεί ώστε να σας συμβουλέψει κατάλληλα τόσο για το αν χρειάζονται κάποιες εξετάσεις όσο και για κάποια ιδιαίτερη αντιμετώπιση. Τέλος, η εμμένουσα και η χρόνια διάρροια χρειάζεται ειδική μεταχείριση από τον ειδικό γιατρό γαστρεντερολόγο με ιατρικές εξετάσεις και ειδική θεραπεία.

Ποια διατροφή να ακολουθήσετε κατά τη διάρκεια της διάρροιας;

Ορισμένες αλλαγές στη διατροφή μας μαζί την με την καλή ενυδάτωση στην οξεία διάρροια χωρίς υποκείμενα προβλήματα υγείας θα βοηθήσουν στη γρηγορότερη ανακούφιση της διάρροιας.

Τροφές που πρέπει να αποφεύγονται κατά τη διάρκεια της διάρροιας και είναι οι εξής:

• Τροφές πλούσιες σε λιπαρά
• Τηγανητά φαγητά
• Ωμά λαχανικά και φρούτα
• Πικάντικα φαγητά
• Δημητριακά ολικής αλέσεως
• Αλκοόλ
• Καφεΐνη
• Γλυκά
• Ωμά ή μη καλά μαγειρεμένα κρέατα
• Γαλακτοκομικά προϊόντα
• Ανθρακούχα ποτά
• Τροφές που προκαλούν αέρια, όπως γλυκαντικές ουσίες, φασόλια, ρεβύθια, μπάμιες, λαχανάκια Βρυξελλών κ.α.

Αντιθέτως, τροφές που μπορεί να βοηθήσουν στην ανακούφιση της διάρροιας, λόγω της χαμηλής περιεκτικότητάς τους σε φυτικές ίνες, και πρέπει να προτιμούνται είναι οι εξής:

• Πατάτες
• Λευκό ρύζι
• Μπανάνα
• Αρκετά ασπράδια αυγού
• Πουρές ή κομπόστα χωρίς γλυκαντικές ουσίες μήλου και αχλαδιού
• Άσπρο ψωμί και φρυγανιές
• Κοτόπουλο ή γαλοπούλα χωρίς πέτσα
• Άπαχος μοσχαρίσιος κιμάς
• Ψάρι ψημένο στο γκριλ
• Κράκερς με αλάτι

Πότε πρέπει να απευθυνθείτε σε ειδικό;

Παρόλο που στις περισσότερες περιπτώσεις η διάρροια περνάει γρήγορα και σύντομα επιστρέφουμε στην καθημερινή μας δραστηριότητα, μερικές φορές μπορεί να γίνει επικίνδυνη εάν είναι πολύ έντονα τα συμπτώματα ή επιμείνει για πολύ καιρό ή συνοδεύεται από άλλα συμπτώματα, όπως:

• Αιματηρά ή μαύρα κόπρανα
• Υψηλός πυρετός που διαρκεί για περισσότερες από 24 ώρες
• Ναυτία ή έμετος
• Έντονος πόνος στην κοιλιά
• Σημάδια αφυδάτωσης (π.χ. υπερβολική δίψα, ξηροστομία, σοβαρή αδυναμία, ζάλη)

Εάν υπάρχουν κάποια από τα παραπάνω συμπτώματα και η διάρροια επιμένει για παραπάνω από 2-3 ημέρες ή εμφανίζεται ξαφνικά μετά από ένα ταξίδι στο εξωτερικό (συνέχεια διάρροια), συνιστάται η άμεση επικοινωνία με έναν ειδικό γαστρεντερολόγο.

Ο Δρίκος Ιωάννης είναι Γαστρεντερολόγος - Ηπατολόγος με ιδιωτικό ιατρείο στον Νέο Κόσμο. Είναι απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Έλαβε ειδικότητα στη Γαστρεντερολογία και είναι κάτοχος του Ευρωπαϊκού Διπλώματος Γαστρεντερολογίας - Ηπατολογίας από την επιτροπή εκπαίδευσης του European Board of Gastro